244 türk əsirlikdə! - Koreyada etdikləri NATO-nu kökündən dəyişdirdi

1950-ci il iyunun 25-də Şimali Koreyanın Cənubi Koreyanı işğal etməsi ilə başlayan münaqişə sona çatsa da, sülh müqaviləsi imzalana bilmədiyi üçün Koreya müharibəsi hələ də kağız üzərində davam edir. 

Qərblə Şərqi ilk dəfə üz-üzə gətirən müharibədə maraqlı hekayələrdən bəziləri türk əsgərlərinə məxsusdur. 
Koreya müharibəsində əsir düşən 244 türk əsgərinin yaşadıqlarını rəsmi sənədlərin işığında təqdim edirik:
Koreya yarımadası indiki kimi 20-ci əsrin əvvəllərində də dövrün böyük dövlətlərinin gözlərini çevirdiyi coğrafiya idi. 1905-ci il Rus-Yapon müharibəsi Koreyanın bugünkü halına gəlməsində mühüm rol oynadı. Müharibədən qalib çıxan Yaponiya məhdud resurslarını tükəndirmiş və bu resursları əvəz etmək üçün yaxın coğrafiyalara göz dikmişdi. Savadlılıq səviyyəsi aşağı olan, epidemiyalardan əziyyət çəkən və sənayeləşmə qatarından məhrum olan Koreya Yaponiyanın axtardığı ölkə idi. 1910-cu ildə Yaponiya Koreyanı işğal etdi və bu günə qədər gəlib çatan hekayənin əsası qoyuldu.
1945-ci il avqustun 15-i bütün dünya kimi Koreya üçün də əlamətdar hadisə idi. Yaponiya imperatoru, “Günəşin oğlu” Hirohito Yaponiyanın təslim olduğunu bütün dünyaya bəyan etdi və bu təslim həm də Asiya materikinin yaponların işğal etdiyi hissələri, xüsusilə Koreya üçün azadlıq demək idi. Dünya İkinci Dünya Müharibəsinin bitməsini, Koreya isə Yapon işğalının sonunu qeyd edirdi. Amma hekayə hələ bitməmişdi.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Koreya yarımadası 1945-ci ildə Moskva konfransında qəbul edilən qərarla ölkənin ortasından keçən 38-ci paraleldən çəkilmiş xəttlə iki hissəyə bölündü. “Ölkə ayaq üstə durana qədər” Koreyanın şimalı Sovet İttifaqı (SSRİ), cənubu isə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı adından ABŞ tərəfindən idarə edilməli idi. Dünya böyük bir müharibəni geridə qoymuşdu, ancaq qucağında başqa bir müharibə tapmışdı. Soyuq Müharibə dövrü idi və bu müharibənin iki əsas aktoru Koreyada bir-biri ilə üz-üzə idi.
Qısa müddətdə Koreyanın şimalında Sovetlər tərəfindən dəstəklənən kommunist sistemlə idarə olunan bir ölkə quruldu. Bu arada ölkənin cənubunda ABŞ-ın dəstəklədiyi Demokratik Koreya Respublikası yaranıb. Ölkə iki yerə bölündü və bir millətdən iki fərqli dövlət yarandı. 1948-ci ildə Parisdə keçirilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası ABŞ və SSRİ-dən öz qoşunlarını Koreyadan çıxarmağı tələb etdi. 1949-cu ildə hər iki Koreyadakı xarici qoşunlar bölgəni tərk etsə də, Koreya dünyanın gündəmində qalacaqdı.
Təqvimlərin 25 iyun 1950-ci ildə göstərdiyi kimi, dünya özünü yeni müharibənin ortasında tapdı. Şimali Koreya SSRİ-nin dəstəyi ilə verdiyi minlərlə əsgər və texnika ilə sərhəd hesab edilən 38-ci paraleli keçərək Cənubi Koreyaya geniş hücuma keçdi. Bu, soyuq müharibənin ilk qaynar münaqişəsi idi. Dünyanın paytaxtları nəfəslərini tutub müharibənin mümkün nəticələrini hesablamağa başladılar. Temperaturun yüksək olduğu paytaxtlardan biri də Koreyadan minlərlə kilometr uzaqda yerləşən Ankara olub.
Türkiyə, Amerika və İngiltərə arxivlərini tədqiq edən hərbi antropoloq “Mən Türkəm” adlı kitabında əldə etdiyi məlumatlarla Koreyadakı 244 türk məhbus və onların əsirliyi ilə bağlı həqiqətləri açıqlayıb. Ece Aynur Onur İşıldar Koreya müharibəsinin Soyuq Müharibənin ilk qaynar qarşıdurması olduğunu vurğulayaraq, onun Türkiyəyə əkslərindən danışıb. İşıldar, “Bu, Türkiyə Silahlı Qüvvələrimizin Cümhuriyyət tarixində iştirak etdiyi ilk sərhədyanı və çoxmillətli hərbi əməliyyatdır. Koreya Müharibəsi Türkiyədə təkpartiyalı sistemdən çoxpartiyalı sistemə keçid dövrünə təsadüf etdi və Adnan Menderesin rəhbərliyi ilə hakimiyyətə gələn Demokrat Partiyası (DP) Koreya müharibəsinə əsgər göndərdi və dövləti qorudu. ABŞ-ın Marşal Planı və Truman Doktrinası çərçivəsində Türkiyəyə göstərdiyi iqtisadi və hərbi yardımın davamlılığını təmin etmək niyyətindədir. ABŞ Prezidenti Harri Trumenin beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyin qorunmasına yönəlmiş “hüquq-mühafizə əməliyyatı” və ya “hüquq-mühafizə əməliyyatı” olaraq təyin etdiyi birgə hərbi əməliyyatda iştirak etmək çağırışına ilk dəstək Türkiyə Respublikasından gəldi. Bu, Türkiyənin Soyuq Müharibədə Qərb demokratik dövlətlərinin yanında olmağı hədəfləyən bir addım idi”.

Aysun / Demedia.az