Kimin kəşfettiği bilinmir - Dünyanın ən sirli yerlərindən biri

1900-cü illərdən əvvəl Şimal qütbü dünyanın ən sirli yerlərindən biri hesab olunurdu. 

Hələ ayaq basmamış o yerdə nə baş verdiyini bilən bir nəfər də yox idi. Şübhəsiz ki, kimsə heç kimin cəsarət etmədiyi kəşfi edəcək. O dövr üçün əsl sınaq olan bu səyahət, hardan baxsan, tarixə düşməyə dəyərdi və oldu.

Robert Piri ABŞ ordusunda xidmət etmiş dənizçi idi. Həmişə cəsarətli təşəbbüslər etmək istəyi ilə idarə olunan bu dənizçinin bir arzusu var idi. Həmin illərdə dünyanın hər yerindən gələn kəşfiyyatçıların Şimal qütbünə çatmaq istəyərkən həyatını itirdiyini eşitmişdi. Beləliklə, bu böyük və çətin bir səyahət olacaq. ABŞ prezidenti Teodor Ruzvelt də Pirinin xahişini dəstəkləyib və komanda yaratmaq üçün ona dəstək olub.

Şimal qütbünün ekspedisiyasından əvvəl yaxın yerlərə bir neçə ekspedisiya edilməli idi. 1886-1897-ci illər arasında Qrenlandiya və Kanadaya beş səyahət edildi və bütün bu səyahətlərdən sonra komanda Ruzvelt gəmisi ilə 16 iyul 1905-ci ildə Nyu Yorkdan Şimal Qütbü ekspedisiyasına yola düşdü. Lakin Şimal qütbünün sərtliyi digər tədqiqatçılar kimi Robert Piriyə də mane oldu. Bununla belə, o, təslim olmadı və tezliklə Şimal qütbünə çatmaq üçün bu dəfə 24, 19 kirşə və 133 itdən ibarət komanda ilə yenidən yola düşdü. Uzun yolun sonunda yerə enəndə onları Eskimoslar qarşıladı.
Eskimosların bölgənin mədəniyyəti və həyatı haqqında verdiyi məlumatlar sayəsində Robert Piri və komandası daha rahat hərəkət edə bildi. Bəzi tarixçilər iddia edirlər ki, bu kömək olmasaydı, ABŞ kəşfiyyatçısı heç vaxt Arktikanın mərkəzinə çatmazdı.
Nəhayət, an gəldi və Robert Piri və ekipajı 1909-cu ilin aprelində Arktikanın mərkəzinə çatdılar. Pearinin çağırışı böyük bir addım idi. Nəhayət zirvəsində olduqlarını düşündükləri nöqtəyə çatan Peary və komandası qələbələrini əllərində ABŞ bayrağını sancaraq qeyd etdilər. Bu nailiyyət ABŞ tarixinə yazılıb və Robert Piri ölkəsinə qayıdanda qəhrəman kimi qəbul edilib. Ancaq qısa müddətdən sonra Şimal Qütbünün ondan 1 il əvvəl Frederik Kuk adlı şəxs tərəfindən kəşf edildiyi iddiası gündəmə gəldi. Şimal qütbü kəşf edilibmi? Bəs niyə bu bilinmədi və ya qəbul edilmədi?
Robert Piri və ekipajı ölkəyə qayıdan kimi Frederik A.Kuk 1908-ci ilin aprelində Şimal qütbünə piyada çatdığını elan etdi. O, bildirib ki, qışda iki dostu ilə birlikdə mağaraya sığınmaq məcburiyyətində qalıb, bu barədə xəbər verməkdə gecikiblər. Lakin Kuk bununla bağlı heç bir sübut təqdim edə bilmədi. Belə ki, ABŞ ordusunda xidmət edən kontr-admiral Piri də Şimal qütbünə çatdığı iddiası ilə bağlı açıq ifadə verməyə məcbur olub. Çünki bu, böyük və ağlasığmaz bir kəşf idi.
6 aprel 1909-cu ildə Peary və komandasının yerini təsdiqləmək üçün kifayət qədər məlumat yox idi. Ona görə də Şimal qütbünün zirvəsi olduğunu iddia etdikləri məqam bəlkə də zirvə deyildi. Bu məsələ həmişə sual işarəsi olaraq qalıb. Kuk və Pirinin Şimal qütbünə gəlib-getmədiyi və əgər belədirsə, oraya ilk kimin çatdığı hələ də qeyri-müəyyən olaraq qalır. Çünki nə Kukun, nə də Pearinin səyahətlərini sənədləşdirmək üçün rəqəmsal kameraları və ya GPS qəbulediciləri yox idi. Onların apardıqları hesablamalara və istifadə etdikləri alətlərə əsaslanaraq, bir çox tədqiqatçı onların heç birinin Şimal qütbünə çatmaması ilə razılaşır. Bununla belə, Robert Pearinin dəlilləri onun bu kəşfi edəcəyinə qədər daha güclü hesab olunur. Elə buna görə də onun adı Şimal qütbünə ayaq basan ilk şəxs kimi tarixə düşdü. Pearinin kəşfi ilə kifayətlənməyən bəzi tədqiqatçılar zirvəni axtarmaq üçün dəfələrlə Şimal qütbünə səyahət ediblər.

Aysun / Demedia.az