Niyə Hatay bu hala düşdü? - Zəlzələ ilə bağlı faktlar

Dokuz Eylül Universitetinin (DEU) İzmirdəki Zəlzələ Araşdırma və Tətbiq Mərkəzinin (DAUM) direktoru və Geologiya mühəndisliyi kafedrasının müəllimi Prof. Dr. Həsən Sözbilir zəlzələdən ən çox zərər çəkən vilayətlərdən biri olan Hatayda baş verən böyük dağıntının əsas səbəblərini açıqlayıb.

Demedia.az xəbər verir ki, Sözbilir bu sözləri deyib:

"Zəlzələdən ən az zərərlə çıxmaq üçün nə edildiyi 84 ildir məlumdur. Bunu ilk nə vaxt anladıq? 84 il əvvəl baş verən 1939 Ərzincan zəlzələsi. 52 saniyə davam edən bu zəlzələdə. , 33 min vətəndaşımız həlak olub.Bu zəlzələdən dərhal sonra bölgəyə gələn MTA, həm də İnstitutda çalışan Vilhelm Salomon-Kalvi bu cür yüksək can və mal itkisini 3 əsas səbəblə əlaqələndirir: birincisi nasazdır. bina tikintisi, ikincisi zəif və mayeləşmiş qruntlar üzərində tikinti, üçüncü səbəb isə zəlzələnin seysmik mənbəyidir: "Bu, qırıq üzərində tikintidir. Bu 3 əsas səbəb 84 ildir yaşanan zəlzələlərdə dəyişməyib. 6 fevral zəlzələsində dağıntılara səbəb olan əsas səbəblər bunlar idi”.

Bu gün apardığımız müşahidələrə görə deyə bilərik ki, ən çox zərər görən şəhərlərdən biri olan Hatayda dağıntının səbəbi həm insan, həm də təbiətlə bağlıdır” deyən Prof.Dr.Sözbilir və belə davam edib:

"Söküntülərin əhəmiyyətli hissəsinin baş verdiyi Karasu və Amik düzənliklərini təşkil edən zəif zəmin və qrunt sularının yüksək səviyyəsi mayeləşmə dediyimiz hadisəyə səbəb olduğu üçün torpaq daşıma qabiliyyətini itirib. Binaların yerə çökməsinə səbəb olub. İkinci təbii səbəb yaşayış məntəqəsinin altından keçən aktiv qırılmalardır.Normal şəraitdə zəlzələ yarada bilən aktiv qırılmaların tikintisinə icazə mərhələsində geoloji tədqiqat və mikrorayonlaşdırma tədqiqatları zamanı qərar verilir. yaxın gələcəkdə."Bu yanlış qərarın mütləq yenidən dəyərləndirilməsinə ehtiyac var. Çünki müşahidələrimiz göstərdi ki, bu bölgədə zəlzələlər zəlzələlər törədəndə qırılma xətti boyunca yer kürəsini sındırır və üzərindəki strukturları məhv edir".

Sökülmənin ən böyük insan tərəfindən törədilən səbəbinin binanın keyfiyyətsiz olması olduğunu vurğulayan Prof. Dr. Sözbilir: "Dağılan binaların əhəmiyyətli bir hissəsi 2000 il əvvələ aid olsa da, yeni tikililərin də söküldüyü müşahidə edilib. Dağılan binaların əksəriyyətində mərtəbə sayı 1 ilə 4 arasında dəyişir. Qısacası, əsas Hatayda söküntünün səbəbi lazımi tədbirlər görülmədən zəif zəmində inşa edilməsidir. Bunu zəlzələ qaydalarına uyğun tikilməyən binaların çoxluğu və aktiv qırılma zonalarında tikintinin olması kimi ümumiləşdirmək olar. Elmi hazırlıqları tərəfimizdən başa çatdırılmış və əsasnaməsi hazırlanmış xəta qanununun ən qısa zamanda qəbul edilməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir”.

Türkiyənin hər yerindən zəlzələ bölgəsinə yardım materialları göndərilir. Zəlzələ qurbanlarına vaxtında yardımın çatması üçün də yaxşı koordinasiya tələb olunur.

Türkiyənin hər yerindən yardımlar zəlzələdən zərər çəkmiş şəhərlərə gedir. Yardım karvanlarının keçdiyi yollar bağlanıb. Zəlzələ bölgəsində qida, su və qida ehtiyacları böyük ölçüdə ödənilir və ən böyük çatışmazlığın çadır, konteyner, yanacaq, səyyar tualet və tikinti texnikası olduğu bildirilir. Mütəxəssislər və vətəndaşlar xəbərdarlıq edirlər ki, yardımlar yağır və gələn yardımların ehtiyacı olanlara və ehtiyacı olan ərazilərə çatması üçün yaxşı koordinasiya vacibdir.

Qəni Bereketoğlu (Adıyaman Ticarət və Sənaye Palatası Məclisinin sədri): “Adıyamanda əsas ehtiyacımız çadırlar, ədyallar və portativ tualetlərdir. Ərzaq və geyimlə təminatda problemimiz yoxdur, amma mənzil problemini həll etmək üçün daha çox çadır göndərilməlidir. Generatorlar və tikinti maşınları da ehtiyaclar arasındadır. Ən əsas ehtiyacımız sığınacaq və bununla bağlı istilik problemidir”.

Mustafa Bultu (Kahramanmaraş Ticarət və Sənaye Palatasının rəhbəri): “Birinci prioritetimiz sığınacaq və istilikdir. Yemək, içki, yorğan-döşək kifayət qədər idi. Bu ehtiyaclar ödənilir, lakin bizə daha çox çadır və konteynerlər, eləcə də tikinti texnikası lazımdır. Nəqliyyatı olanlar maşınlarında gecələyirlər. Bizim ən mühüm problemimiz çadır və konteyner çatışmazlığını aradan qaldırmaq, yanacağa olan tələbatı ödəməkdir. Yeməyimiz, içməyimiz, yorğanımız yox idi”.

Oğuz Ata Sadıkoğlu (Malatya Ticarət və Sənaye Palatasının sədri): “Çadırlara ehtiyac bizim əsas prioritetimizdir. İndi çörək və su gəlir. Anbarlar doludur, amma paylamada problem var. Üzvlərimizlə qida materiallarını toplayıb paylamağa çalışırıq. Yanacaq gəlir. Tikinti texnikası da gəlib və dağıntılar üzərində iş yenicə başlayıb. Bir də gigiyena problemi var”.

Osman Özdemir (Adıyaman Geologiya Mühəndisləri Palatasının rəhbəri): “Şəhərin təcili olaraq çadırlara ehtiyacı var. Dağıntıları çıxarmaq üçün istifadə ediləcək hilti və tikinti texnikasına da ehtiyacımız var. Geyim, yemək və içki çoxdur, lakin tikinti texnikası, generatorlar və yanacağın tədarükü sürətləndirilməlidir. Portativ tualet və səyyar fəvvarə də təcili ehtiyaclar siyahısındadır”.

Bəkir Avan (Qaziantep Türk Təhsil-Sən Şöbə Müdiri): “Bölgənin ən böyük problemi İslahiye və Nurdağı rayonlarındadır. Dağıntılar altında qalanları xilas etmək üçün ilk növbədə tikinti texnikası göndərilməlidir. Bizim iki rayonda ən böyük problem mənzil və istilikdir. Bu baxımdan yanacaq çatışmazlığı vacibdir. İslahiye və Nurdağıda çadır, konteyner və yanacaq təcili var”.

Mehmet Emin Yılmaz (Qaziantep Geologiya Mühəndisləri Odasının rəhbəri): “Şəhərin mərkəzində heç bir problem yoxdur. Ancaq İslahiye və Nurdağı üçün yanacaq, əlcək, papaq, alt paltarı və ədyala ehtiyac var. Hər iki rayona ərzaq tədarükü gəlib. Çörək, şirə, süd, quru yemək paylandı. İki rayon üçün uşaq bezləri və uşaq şüşələri ehtiyaclar arasındadır”.

İnal Büyükaşık (Hatay İnşaat Mühəndisləri Palatasının Başçısı): “Əsas ehtiyacımız mazut və istilik təmin etmək üçün alətlərdir. İlk növbədə Antakyaya yanacağın daşınmasını sürətləndirmək, insanları soyuqdan qorumaq üçün yorğan, qızdırıcı və materiallarla təmin etmək lazımdır”.

Rasim Can (Hatay Geologiya Mühəndisləri Palatasının rəhbəri): “Hatayda böyük dağıntılar yaşadıq. Çadır və yanacaq ehtiyaclarımız bizim prioritetimizdir. Şəhərə daha çox generator və tikinti texnikası göndərilməlidir. İnsanların yemək və geyim qıtlığı yoxdur. Bununla belə, çadırlar, konteynerlər və yanacaq əsas prioritetlərdir”.

Aysun / Demedia.az