Yaponiya tarixində FACİƏ: Zəlzələdən sonra ölkədə nə dəyişdi?
Yaponiya coğrafi mövqeyinə görə zəlzələ ölkəsidir. İldə yüzlərlə zəlzələ ilə təkbaşına qalan Yaponiyanın keçmişdə böyük itkilər verməsinə baxmayaraq, texnologiyadan istifadə edərək zəlzələlərə qarşı tədbir görməyi bacardığını söyləyə bilərik.
Yaponiyada baş verən böyük “Kobe” zəlzələsindən sonra nə dəyişdi? Yaponiyanın nümunəvi tədbirləri və təcrübələri hansılardır?
Dünyada ən güclü tektonik zəlzələ zolağı Sakit Okeanın seysmik qurşağında, yanğın halqasında baş verir. Araşdırmalara görə, yer üzündə baş verən zəlzələlərin 81 faizi bu qurşaqda baş verir. Yaponiya, Aleut adaları, Filippin, Yeni Qvineya, Cənubi Sakit okean adaları, Yeni Zelandiya, Mərkəzi Amerika və Meksika kimi Sakit Okean Zəlzələ Kəməri ölkələrindən biridir.
Yaponiyada zəlzələlərin reallığı ilə barışıq mədəniyyəti olsa da, bəzi zəlzələlər yaddaşlardan silinmir. Yaponiyanı dərindən sarsıdan zəlzələlər Yaponiyanın bu gün daha güclü tədbirlər görməsinə yol açdı.1923-cü ildə Tokioda baş verən zəlzələ Yaponiyanın yaddaşından silinməyəcək zəlzələlərdən biridir. Böyük Kanto zəlzələsi kimi tanınan 7,9 bal gücündə zəlzələ və səbəb olduğu yanğınlar taxta evləri məhv etdi və 100 minə yaxın insan həyatını itirdi.72 il sonra ölkənin qərbindəki Kobe liman şəhəri 6,9 bal gücündə zəlzələ ilə sarsıldı. Yolların uçduğu, minlərlə binanın ziyan gördüyü zəlzələdə 6 min 400 nəfər ölüb, 400 mindən çox adam yaralanıb. Bu iki zəlzələ Yaponiyanın qəlbində iz buraxdı... İllər keçməsinə baxmayaraq, baş verənlər nəsildən-nəslə ötürülüb və heç vaxt unudulmayıb.
17 yanvar 1995-ci ildə Asiya-Sakit Okean ölkələrindən biri olan Yaponiyada baş verən və Kobe zəlzələsi olaraq da bilinən Böyük Hanşin zəlzələsi ciddi itkilərə səbəb oldu. Yanvarın 17-də yerli vaxtla səhər saat 05:46-da baş verən Kobe zəlzələsi Rixter cədvəli üzrə 6,9 bal gücündə olub və bölgədə ciddi dağıntılara səbəb olub. Kobe zəlzələsi Yaponiya tarixindəki ən güclü zəlzələlərdən biri olub. Yaponiyanı sarsıdan Kobe zəlzələsi dünya tarixində ilk göydələn dağıdılması ilə tarixə düşdü.
Adam təəccüblənir ki, onlar bu qədər böyük dağıntıdan necə sağ çıxdılar... Bu, gözləniləndən də çətin olmalı idi, ona görə də yaponlar 20-ci əsri Kobe zəlzələsi nəticəsində itirilmiş il kimi təyin edirlər. Bu zəlzələnin sonunda təxminən 200 milyard dollar ziyan meydana gəldi. Zəlzələdən sonra aparılan araşdırmalar zəlzələnin 6 min 434 adamın həyatına son qoyduğunu göstərir. Bundan əlavə, zəlzələnin yaratdığı regional fəlakətdən sonra Kobedəki zədələnmiş tikililər təmir oluna bilməyəcək qədər zədələndiyi üçün 310 min insan bölgəni tərk etməli olub. Yaponiyanın ən mühüm şəhərlərindən biri olan Kobenin əhalisinin 1 milyonu keçdiyini nəzərə alsaq, bölgədən 310 min insanın məcburi köçü zəlzələnin nə qədər güclü olduğunu göstərir.
Cəmi iki il ərzində yaponlar “əsrin zəlzələsi” adlandırdıqları Kobe zəlzələsinin yaralarını sağaltdılar və şəhəri yenidən təmir etdilər. Zəlzələnin təmiri 90 milyard dollara başa gəlib. Yaponlar əvvəlcə dağılmış avtomobil yolları şəbəkəsini, dəmir yollarını və infrastruktur sistemlərini və limanı yeniləməyə başladılar. Dağıntılar tamamilə təmizlənib. Evdə qalan vətəndaşlar üçün bələdiyyə tərəfindən prefabrik evlər tikilib. Şəhər kürək və dozerlərlə hamarlandı. Olduqca acınacaqlı bir hadisə o oldu ki, zəlzələ zamanı insan itkisini azaltmaq üçün ağacdan tikilmiş evlər xeyli ziyan vurdu. Kobedəki zəlzələdən əvvəl dağılan evlərin əksəriyyəti taxta konstruksiyalardan ibarət olub. İki həftə davam edən yanğınlarda ən böyük itkini yaponlar verib. Bu səbəbdən zəlzələdən sonra tikilən evlərdə taxta materiallardan mümkün qədər az istifadə olunub. Kobe Bələdiyyəsi həm zəlzələ, həm də zəlzələ sonrası yanğınlarla mübarizə aparmaq üçün texniki biliyə malik böyük bir yanğınsöndürmə briqadası yaratdı. Bütün Yaponiya şəhərləri Kobedən nümunə götürdülər. Ona görə də bu gün bütün xilasetmə qrupları yanğınsöndürənlərdən təşkil olunub.
Aysun / Demedia.az
