Binaların yenilənməsində 9 əsas maneə: Riskli strukturların aşkarlanması, sökülməsi və yenidən qurulması...

Türkiyədə riskli binaların yenilənməsi üçün şəhər çevrilməsi kampaniyasına start verilib.

Demedia.az xəbər verir ki, əhalinin rəhbərliyi ilə 3,2 milyon yaşayış evi transformasiya olunarkən, sahədə 250 min yaşayış evi üçün işlər davam etdirilir.

Ancaq yaşadığımız fəlakət göstərdi ki, bu səylər sürətləndirilməli və transformasiya qarşısındakı maneələr aradan qaldırılmalıdır.

Yüz minlərlə insan evlərinin riskli olduğundan şübhələnir, lakin aşkarlanmaqdan qaçır. Çünki bilir ki, binanın riskli olduğu üzə çıxarsa, evini boşaltmalı olur. Bu səbəbdən müəyyənləşdirmə işləri heç kimin ixtiyarına buraxılmamalı, zəlzələ riski olan ərazilərdə binaların inventarlaşdırılması aparılmalıdır.

Evləri dəyişdiriləcək şəxslərə faizli kreditlər verilir. İctimaiyyət bu sahədə mühüm addımlar ataraq ötən il limitləri iki dəfə artırıb. Lakin elə ev təsərrüfatları var ki, onların buna imkanı yoxdur. Bu insanlar üçün yeni modellər istehsal edilməlidir. (Tikinti üçün 600 min lirə, möhkəmləndirmə üçün 240 min lirə kredit verilir. Bunun üçün dövlət tərəfindən faiz dəstəyi verilir.)

Ölkə daxilində ciddi bir kirayə böhranı var. Ev tapmaq çətindir, büdcə də evə çatmır. Riskli strukturunu evakuasiya edən insanlara kirayə yardımı verilsə də, bugünkü bazarda bu rəqəm yetərli deyil. Bu səbəbdən xüsusilə aztəminatlı vətəndaşlar üçün kirayə yardımı əvəzinə bu məqsədlə istifadə olunacaq ehtiyat evlərdə sığınacaq verilməlidir. (İcarə yardımı vilayətlərə görə 1000 lirə ilə 1500 lirə arasında dəyişir.)

Ölkə üzrə əsas transformasiya layihələri əsasən Ekologiya, Şəhərsalma və İqlim Dəyişiklikləri Nazirliyi və onun tabeliyində olan qurumlar tərəfindən həyata keçirilir. Bununla belə, milyonlarla ev üçün daha çox qurum lazımdır. Müxtəlif narahatlıqlar üzündən transformasiyadan uzaqlaşan bəzi əyalət və rayon bələdiyyələri indi hərəkətə keçməlidir.

Maddi imkanları az olan vətəndaşlara toxunduq. Bununla belə, prosesi fürsətə çevirmək istəyənlər də var. 2-3 kvadratmetrə görə imza atmayanlar, qonşularından çox almaqda israrlı olanlar transformasiya qarşısında böyük maneədir. Təbii ki, hər kəs öz haqqını almalıdır, amma xırda hesablamalara görə prosesin qarşısını almaq olmaz.

Məqsədinə uyğun olaraq ölkəmizdə şəhər transformasiyasına başlanılmayıb. Firmalar riski deyil, yüksək kirayəsi olan yerlərə diqqət yetirdilər. İşi bilənlər də, bilməyənlər də transformasiyaya keçdilər və çevrilmə qurbanları ortaya çıxdı. Daha sonra tənzimləmələr aparıldı və kifayət qədər texniki və maliyyə gücü olan şirkətlərin iş görmələri təmin edildi. Ancaq bu dövrdə korporativ şirkətlər də təslim olub transformasiyadan uzaqlaşdılar. Transformasiyaya ehtiyacı olan 6-6,5 milyon ev varsa, bu işə özəl sektorun cəlb edilməsi vacibdir. Özəl sektorun təcrübəsindən və gücündən də ictimaiyyətin rəhbərlik etdiyi modellərlə istifadə edilməlidir.

Şəhər çevrilməsi haqqında kifayət qədər məlumatımız yoxdur. Bir çox insan prosesin necə başladığını və hüquqlarının nə olduğunu bilmir. Bu səbəbdən rayonlarda idarələr yaradılmalı və lazımi məlumatlar verilməlidir. Maarifləndirməni artırmaq üçün səmərəli layihələr həyata keçirilməlidir.

Gələk məsələnin hüquqi tərəfinə. Bu mövzuda məlumat verən Əmlak Hüququ Dərnəyi Başçısı Vəkil Əli Güvenç Kiraz, qanun və tənzimləmədəki bəzi əsas məsələlərin prosesi uzatdığına diqqət çəkdi. Tərəflərin müəyyən edilməsi, sökülmə qərarı və pay satışı ilə bağlı etiraz iddiaları qaldırdıqlarını ifadə edən Kiraz, “Bəzən iddiaçılar haqlı səbəblərlə iddia qaldırsalar da, bəzi hallarda prosesi uzatmaq üçün qaldırdıqları görünür. Məhkəmələr tərəfindən çıxarılan icranın dayandırılması və ya müvəqqəti həbs qətimkan tədbiri seçilməsi də prosesi uzadır”. Cherry həll yollarını aşağıdakı kimi sadaladı:
Riskli bir quruluşda, 60-30 günlük evakuasiya dövrləri sahiblərinə bildirilməməlidir. Bunun əvəzinə binaya yapışdırılmalıdır.
Şəxs öz ünvanını dəyişdikdə və ya xaricə köçürsə, bildiriş e-bildiriş formasında e-Dövlət vasitəsilə edilməlidir.
Transformasiyada proses 2/3-nin təsdiqi ilə davam edir. Qərarda iştirakın 1/3 hissəsi verilən müəyyən edildikdən sonra hərrac yolu ilə satılır. Bu prosesdə 2/3 ilə qərar qəbul edənlərin imzaladığı müqavilənin məzmununun 1/3-ə zərər verib-vermədiyi araşdırılmalıdır. Əgər hüquq pozuntusu yoxdursa, hərracla vaxt itirmədən 2/3 qərarla birbaşa tikintiyə icazə almaq mümkün olmalıdır.

Şəxsi hüquq və göstərişlərdən irəli gələn iddialar heç bir halda hərrac prosesinə mane olmamalıdır.

Bütün riskli binaların sökülməsinə ehtiyac yoxdur. Mütəxəssislərin fikrincə, yenidən təchiz olunmaqla 5 milyon evi xilas etmək olar.

Aysun / Demedia.az