Görünən və hiss edilən zəlzələ bir-birindən fərqlidir - ŞOK ARAŞDIRMA
Zəlzələnin intensivliyi və maqnitudası arasındakı fərq hələ də çoxları tərəfindən yanlış şərh olunur.
Demedia.az xəbər verir ki, AFAD-ın Zəlzələ və Riskin Azaldılması Baş direktoru Orxan Tatar bu məsələyə aydınlıq gətirib.
Onun “6 fevralda yaşadığımız 7,7 bal gücündə zəlzələnin gücü 11, ikinci 7,6 zəlzələnin şiddəti 10” açıqlaması bu çaşqın sualı yenidən gündəmə gətirib..
Sakarya Universiteti Fəlakət İdarəetmə Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Geofizika Mühəndisliyi Fakültəsi Müəllim Prof. Dr. Murat Utkucu fərqi “yumruq” nümunəsi ilə izah edib.
Mərkəzləri Kahramanmaraşda 7,7 və 7,6 bal gücündə zəlzələlər bütün Türkiyəni dərindən silkələdi. Ən azı 105 binanın dağıldığı və böyük ziyan gördüyü iki böyük zəlzələdə ağır, orta və kiçik ziyanlı binaların müəyyənləşdirilməsi istiqamətində işlər davam etdirilir. Fəlakət bölgəsində yaşayanlar davam edən artçı təkanlardan qorxsa da, mütəxəssislər zəlzələnin şiddəti və gücü arasındakı fərqləri vətəndaşlara xatırlatmağa davam edir. 17 avqust 1999-cu il zəlzələsindən sonra xatırladığımız zəlzələ ilə bağlı vətəndaşları xəbərdar edən mütəxəssislərin zəlzələlərin şiddəti və maqnitudası arasındakı fərqi bilmək üçün mühüm izahları var. Sakarya Universiteti Fəlakət İdarəetmə Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Geofizika Mühəndisliyi Fakültəsi Müəllim Prof. Dr. Murat Utkucu seysmoqrafların iş prinsipi çərçivəsində zəlzələnin böyüklüyü və şiddəti arasındakı fərqi bütün detalları ilə izah edib.
17 avqust 1999-cu il Gölcük zəlzələsindən sonra bir çox zəlzələ mütəxəssisi zəlzələlərin intensivliyi və miqyasında əhəmiyyətli fərqlər olduğuna diqqət çəkdi. Ancaq bu iki dəyər arasındakı fərqin təxminən dörddə bir əsr ərzində kifayət qədər aydın şəkildə dərk edilə bilmədiyini anlayan mütəxəssislər son günlər mühüm xatırlatmalar edirlər. Bu adlardan biri də AFAD Zəlzələ və Riskin Azaldılması Baş direktoru Orhan Tatardır. Ötən günlərdə AFAD Ümumi Qərargahında əhəmiyyətli açıqlamalar verən Tatar deyib: "Şiddət ölçüsünə baxdığımızda ən böyük ölçü 12. Fevralın 6-da yaşadığımız 7,7 bal gücündə zəlzələnin gücü 11 baldır. Başqa sözlə, şiddət "Tamamilə dağıntı" dediyimiz 12 bal əvvəlkidir. 7,6 bal gücündə ikinci zəlzələnin intensivliyi 10 bal gücünə uyğundur".
Mercalli şiddət şkalası zəlzələnin yerə, insanlara, təbii obyektlərə və tikililərə təsirini 1-dən 12-yə qədər olan şkalada müəyyən edir. Bu miqyasda 1 “hiss olunmur”, 12 isə “tam məhv” deməkdir. Rixter şkalası (yerli maqnituda şkalası) seysmologiyada istifadə olunan beynəlxalq ölçü vahidi kimi istifadə olunur ki, bu da seysmoqraflarla ölçülən bütün dünyada baş verən zəlzələlərin miqyasını və silkələnmə sürətini müəyyən edir.
Zəlzələnin maqnitudasının seysmoqrafla ölçüldüyünü vurğulayan Prof. Dr. Murat Utkucu zəlzələnin şiddətinin müxtəlif müşahidələrə görə dəyişə biləcəyinin vurğuladı. Zəlzələnin şiddətinin ətrafdakı dağıntı və ziyana görə dəyişə biləcəyini bildirən Prof. Dr. Utkucu, "Zəlzələnin böyüklüyü obyektiv, şiddəti isə subyektiv qiymətləndirmədir" dedi. Ölçü və şiddət arasındakı fərqi başa düşmək üçün bir nümunə verərək, Prof. Dr. Utkucu, “Bir “yumruq” nümunəsi ilə qiymətləndirsək, ölçü atılan yumruğun gücü, şiddət isə yumruqlanan şəxs üzərində meydana gələn təsirlərdir.
Zəif və güclü yer hərəkətlərini qeyd edən müxtəlif növ seysmoqrafların olduğunu bildirən Prof. Dr. Murat Utkucu izah etdi ki, zəif yer hərəkəti seysmoqrafları regional olaraq uzaq nöqtələrdə zəif və geniş dalğa spektrində yer hərəkətlərini qeyd edə bilir. prof. Dr. Utkucu əlavə edib ki, “genişzolaqlı seysmoqraflar” kimi tanınan bu cür seysmoqraflar zəlzələlərə yaxın ərazilərdə quraşdırıldıqda etibarlı ölçmə apara bilməyəcək, çünki yer təkanları onların tutumunu aşacaq.
Aysun / Demedia.az
