Dağıntıları araşdıran akademik: "Betonda xarici materiallar var idi"
Siirt Universiteti İnşaat Mühəndisliyi Bölümü Baş Müəllimi Dr. Mahmut Durmaz və bir qrup professor-müəllim heyəti Kahramanmaraşın Pazarcık və Elbistan rayonlarında baş verən 7,7 və 7,6 ballıq zəlzələlərdən sonra dağılan binalarla bağlı araşdırma aparmaq üçün Malatyaya gedib.
Demedia.az xəbər verir ki, Zəlzələ bölgəsində araşdırma aparan Durmaz və komandası dağıntılardan nümunələr götürərək müayinə ediblər.
Dağılan binaların bir qisminin 1975-ci il zəlzələ nizamnaməsinə görə tikildiyini bildirən Durmaz, "5 gündə dağılan 40 binaya baxış keçirdik. Universitetdən topladığımız avadanlıqlarla orada yoxlamalar etdik. Gördüyümüz müəyyən problemlər var idi. bu yoxlama nəticəsində.1975-ci ildə zəlzələ reqlamentə uyğun olaraq edilib,amma burada da ilk növbədə dəmir-betondur,ümumiyyətlə qradasiyaya uyğun deyil.Deməli çox böyük çınqıllar var idi.Uyğun daşlar olmalıdır. Betonda taxıl paylaması yox idi amma orada yox idi" deyib.
Durmaz bildirib ki, dağıntılardan götürülmüş nümunələrə əsasən betona ağac və yad materialların qarışdığını müəyyən ediblər:
"Orada ağac və gil var idi.O zaman yivli dəmirdən istifadə olunmurdu.İndi məcburidir,amma olduğu üçün O dövrdə məcburi deyildi, insanlar ucuz olduğu üçün daha aşağı möhkəmliyə malik yastı, qabırğasız dəmirdən istifadə edirdilər. Bu da kifayət qədər yapışma təmin etmirdi, çünki betonun keyfiyyəti minimum dəyərlərdə və ya aşağıda idi və yaxşı tuta bilmədi. Biz bunu canlı olaraq müşahidə etdik və aşkar etdik. Əlaqələr yaxşı deyildi. Çox nazik naqilli birləşmələr var idi. Daha yaxşı olmalı idi”.
Sütunlardakı dəmir sıxlığının və bir-birləri arasındakı məsafənin dövrün şərtlərinə belə cavab vermədiyini, dizayn xətalarının olduğunu qeyd edən Durmaz, "Bunun xaricində müxtəlif dizayn səhvləri var idi. Bunu biz də gördük. statik sistemlər.Güclü tirlər, zəif sütunlar.Güclü tir olanda sütunlar menteşəli olur, daşıya bilmir və qırılır.Sütun zəlzələ zamanı yanal yükləri qarşılaya bilmir və qol-tirin qovşağında sınıqlar olur. .Sütun-tirin qovşağında artikulyasiya dediyimiz nəticədə qovşaq yerlərində üzəngilərin bərkidilməsi baş vermiş olmalıdır.Ona görə də o dövrün qaydalarına görə normal olaraq 30 santimetr olmalı idi, amma biz zaman ölçdük, gördük ki, bu məsafə 35 santimetrdir.Bu gün 20 santimetr civarında olmalıdır, amma heç birini görə bilmədik.Kolonla tirin qovşağındakı bərkitmədə boğaz üzəngiləri qoyulmayıb. Bu olmalıdır” bildirib.
Dr. Bitişik binaların zəlzələ zamanı çəkic kimi hərəkət etdiyini dilə gətirən Durmaz: "Bina tənzimləmə təhlükəli tikinti növüdür. Biz bitişik binalarda çəkic təsirini görmüşük. Bu, əvvəlki zəlzələlərdə də həmişə müşahidə olunub. Zəlzələnin təsiri ilə qırılır. həmin ərazidə və binanın uçmasına səbəb ola bilər.Binaların çökməsinin səbəbləri hesablamalar nəticəsində müvafiq betonun hazırlanmaması, uyğun keyfiyyətdə betonun tökülməməsi kimi iş səhvləri və nəzarətsizlikdən qaynaqlanır. , layihəyə uyğun olan dəmir armaturların qəliblərdə birləşdirilməməsi. Bunlar yoxlanılsaydı, "Əvəzində qaydalara uyğun tikilsəydi, bu binalar dağıdılmaya bilərdi. Onlar dağılsalar belə, söküləcəkdilər. dağıdılmış və ya ağır zədələnmiş olsalar belə, insanların ölümünə səbəb olmadan zədələnmiş şəkildə tərk etmələrinə icazə verdi".
Aysun / Demedia.az
