Tarixin ən dağıdıcı sunami fəlakətləri - ARAŞDIRMA

Sunami son dərəcə dağıdıcı təbiət hadisəsidir. Bu, yaponca "liman" mənasını verən "tsu" və "dalğa" mənasını verən "nami" sözlərinin birləşməsidir. Budur ən dağıdıcı sunami hadisələri...

26 dekabr 2004-cü ildə İndoneziyanın Sumatra adasında təxminən 30 kilometr dərinlikdə 9,1 bal gücündə zəlzələ baş verdi. Sunamiyə səbəb olan zəlzələnin baş verdiyi qırılma xəttinin uzunluğu düz 1300 kilometr idi. Dalğalar qırılma xətti boyunca üfüqi olaraq metr hündürlüyündə olduqda əmələ gəlmişdir. Sunami dalğasının ən böyüyü 50 metr olub və Sumatra adasındakı Meubolah şəhərciyinin 5 kilometrliyinə nüfuz edib. Dünyada təxminən 10 milyard dollar maddi ziyan meydana gəldi, fəlakətdə 230 min adam həyatını itirdi.

2011-ci il martın 11-də Yaponiyada 24,4 kilometr dərinlikdə 9,0 bal gücündə zəlzələ baş verib. Tarixdə 4-cü ən böyük zəlzələ saatda 800 kilometr sürətlə hərəkət edən 10 metrlik sunami dalğaları yaratdı və sunami dalğaları Yaponiyanı vurdu. 18 mindən çox insan öldü. Sunami dalğaları Fukusima AES-də qəzaya səbəb oldu və bunun nəticəsində yaranan radioaktiv sızma təkcə Yaponiyada deyil, bütün dünyada böyük qorxuya səbəb oldu.

1 noyabr 1755-ci ildə Atlantik okeanı yaxınlığında Pireney yarımadası yaxınlığında 8,5 bal gücündə zəlzələ baş verdi. Zəlzələ səbəbindən Portuqaliyanın və İspaniyanın şimalını vuran və yerlərdə 30 metrə çatan üç böyük sunami dalğası meydana gəldi. Zəlzələ və onunla birlikdə baş verən sunami nəticəsində Portuqaliya, Mərakeş və İspaniyada 60 mindən çox insan həlak olub.

27 avqust 1883-cü ildə İndoneziyada Krakatau vulkanının püskürməsi nəticəsində sunami baş verdi. Hündürlüyü 37 metrə çatan sunami dalğaları ölkənin Anjer və Merak şəhərlərini vurub. Sunamidən sonra Hindistanın Mumbay şəhərində dəniz çəkilib, İndoneziyada vulkanın püskürməsi nəticəsində 2 min insan, sunami nəticəsində isə ümumilikdə 38 min insan həyatını itirib.

20 sentyabr 1498-ci ildə Yaponiyanın Kii, Mikava, Suruqu, İzu və Saqami sahillərində 8,3 bal gücündə zəlzələ baş vermiş və zəlzələ nəticəsində bu şəhərləri sunami dalğaları vurmuşdur. Sunami nəticəsində Həmana gölünü dənizdən ayıran sahil dağılıb. Sunami nəticəsində ümumilikdə 31 min insan həyatını itirib.

28 oktyabr 1707-ci ildə Yaponiyada baş verən 8,4 bal gücündə zəlzələ Yaponiyanın Sakit okean sahillərində yerləşən Kyushyu, Şikoku və Honşin şəhərlərində 25 metrlik nəhəng sunami dalğalarına səbəb oldu. Osaka da sunamidən əziyyət çəkib. Sunami dalğaları səbəbindən 30 minə yaxın bina zərər görüb, 30 minə yaxın insan həyatını itirib. Həmin gün saat 15:00-16:00 arasında onlarla nəhəng dalğanın sahillərə çatdığı bildirilir. Bəzi dalğaların ölkənin daxili hissəsində olan Koçi şəhərinə qədər çatdığı da iddia edilib.

Tarix boyu sunami ilə mübarizə aparan Yaponiyada 15 iyun 1896-cı ildə növbəti sunami baş verdi. Sanriku şəhəri yaxınlığında baş verən 7,6 bal gücündə zəlzələ 38,2 metr hündürlüyündə sunami dalğaları yaradıb. Sunami nəticəsində 11 mindən çox ev dağılıb, 22 min insan həlak olub. Qeydlərə görə, zəlzələ Çinə çatan növbəti sunamiyə də səbəb olub. Təxminən 4 min insanın həyatını itirdiyi Çində əkinlərə ciddi ziyan dəyib.

13 avqust 1868-ci ildə Çiliyə aid olan Arika sahillərində 8,5 bal gücündə iki çox böyük zəlzələ baş verdi. Zəlzələlər Sakit Okeanı əhatə edən bütün ölkələri 21 metrlik sunami dalğaları ilə vurub. Sunami dalğaları 2-3 gün davam etdi və Avstraliyanın Sidneyinə çatdı. Peru və Çili sahillərində yaşayan 25 mindən çox insan həyatını itirib, 300 milyon dollar ziyan dəyib.

Aysun / Demedia.az