NASA kosmik gəmini asteroidə çırpdı! - Nəticələr heç də gözlənilən kimi olmadı

Diqqətli planlaşdırma və inkişafdan sonra NASA keçən ilin sentyabrında kosmik gəmini Günəş Sistemində üzən qayaya çırpdı.

Demedia.az xəbər verir ki, bu, nə kosmik qayalara sonsuz nifrət, nə də toqquşmaları sevən bir alimin ehtirası deyildi.

Bu təcrübənin arxasında duran məqsəd bəşəriyyətin Yerin təhlükəsizliyi üçün asteroidin gedişatını dəyişdirə biləcəyini görmək idi. İndi biz düzgün yolda olduğumuzu bilirik. İndi ölçmə nəticələrini əldə etdikdən sonra kosmik qayanın trayektoriyası gözləniləndən çox dəyişdi.

Bu toqquşmanı və bunun arxasında duran mexanizmləri təsvir edən beş fərqli məqalə Nature jurnalında dərc edilmişdir.

Hazırda ayaqlarımızın altındakı planet boş kosmosda sakitcə səyahət edir. Təəssüf ki, bu boşluqda kifayət qədər kosmik qayalar da var və onlardan biri bizə dəysə, böyük bəlalara düçar olacağıq. Dinozavrlardan soruşa bilərsiniz...

Bizə doğru irəliləyən böyük asteroidləri yayındırmağın bir yolu kosmos gəmisi ilə onlara toqquşmaqdır. Kosmik gəmidən asteroidə ötürülən hərəkətverici qüvvə onun kursunu dəyişdirə və Yerlə toqquşmasının qarşısını ala bilər.

Rəssamın Didimos və Dimorfos ilə toqquşma kursunda DART kosmik gəmisinin çəkdiyi rəsm
Bunun mümkün olub olmadığını yoxlamaq üçün Double Asteroid Redirection Test (DART) həyata keçirilib. Hədəf diqqətlə seçildi: Dimorfos adlı kiçik bir ay-asteroid, Didimos adlı böyük asteroidin ətrafında fırlanır. Hər iki cismin orbital vaxtları yaxşı məlum olduğundan, Dimorfosun orbitindəki ən kiçik dəyişiklik asteroidin orbital dövründə əks olunacağı üçün asanlıqla aşkar edilə bilər.

160 metr enində olan Dimorfos təxminən 11,9 saat ərzində 780 metr enində Didimos ətrafında orbitini tamamlayacaq. Onun DART ilə toqquşmasının bu orbital dövrə təxminən 7 dəqiqə təsir edəcəyi gözlənilirdi.

Şimali Arizona Universitetindən planet astronomu Kristina Tomasın məqaləsində orbital dövrdəki dəyişikliyin daha böyük olduğu bildirilir: Dimorfos indi Didimos orbitində 33 dəqiqə daha sürətli fırlanır. Asteroidin orbitinin müxtəlif üsullarla aparılmış iki ayrı hesablanması eyni nəticəni verdi.

Orbital dövrdə gözləniləndən daha böyük olan bu dəyişiklik sadəcə DART kosmik gəmisindən ötürülən hərəkətverici qüvvə ilə bağlı ola bilməz.

Planet Elmləri İnstitutunun astronomu Jian-Yang Li-nin məqaləsində püskürmənin ətraflı tədqiqi yer alır. Püskürmə, toqquşmadan sonra asteroiddən ayrılan maddələrə verilən addır. Nəinki partlayış baş verdi, həm də zərbədən sonra demək olar ki, iki həftə ərzində Dimorfos çox quru bir kometa kimi arxasında bir quyruq buraxdı.

ABŞ-dakı SETI İnstitutundan astronom Arial Qraykovskinin üçüncü məqaləsi toqquşmadan əvvəl, toqquşma zamanı və sonra Dimorfosun əks etdirdiyi işığı araşdırır. Toqquşmadan təxminən üç həftə sonra Dimorfosun parlaqlığı toqquşmadan əvvəlki səviyyəsinə qayıtdı. Bu prosesdəki parlaqlıq asteroidin ümumi kütləsinin mində 3 ilə mində 5 arasında itirdiyini göstərir.

Cons Hopkins Universitetinin Tətbiqi Fizika Laboratoriyasından astronom Endryu Çenqin məqaləsinə görə, asteroidin orbitindəki dəyişikliyə ən çox səbəb püskürmədir. Dimorfosun içindən atılan material, DART kosmik gəmisinin üzərinə düşən zamandan daha çox sürət verdi.

Məqalədə belə izah edilir: “DART-ın zərbəsi göstərdi ki, hədəf asteroidə ötürülən hərəkət qüvvəsi hadisə anında asteroidə kinematik təsir göstərən zərbənin impulsunu ciddi şəkildə keçə bilər. Bu, gələcək asteroidlərin Yerlə toqquşmasının qarşısını almaq üçün kinetik təsirin təsirini təsdiqlədi."

Nəhayət, Con Hopkins Universitetinin Tətbiqi Fizika Laboratoriyasından planetoloq Terik Dalyin rəhbərlik etdiyi qrup toplanmış məlumatlardan istifadə edərək toqquşma hadisəsini yenidən qurdu. Toplanmış məlumatlara təsir anına qədər vaxt qrafiki, toqquşma nöqtəsinin ətraflı təsviri və Dimorfosun ölçüləri və forması daxildir.

Onların tapıntıları olduqca ümidvericidir. Bəşəriyyət hətta bahalı və uzunmüddətli ekspedisiya etmədən onun komponenti və səth şəraiti haqqında az məlumatlı olduğu asteroidin trayektoriyasını uğurla dəyişə bilər.

İdeal olaraq, asteroid deflektor missiyası proqnozlaşdırılan toqquşmadan onilliklər əvvəl yerinə yetirilməlidir. Ancaq yaxşı xəbər odur ki, zaman bizim hazırda çoxlu resursumuzdur: Yer üçün ən azı növbəti 100 il ərzində asteroid təhlükəsi mövcud deyil. Bu, gələcəkdə şərtlər dəyişərsə, uğurlu təxribat missiyasına hazır olmağa imkan verəcək və bizə ətrafımızdakı potensial təhlükələrə qarşı çoxsaylı kəşfiyyat missiyaları aparmaq üçün lazım olan vaxt verəcək.

Aysun / Demedia.az