Yaponiya niyə ən qabaqcıl raketinə “özünü məhv etməyi” əmr etdi?
Yaponiya Kosmik Agentliyi (JAXA) çərşənbə axşamı elan edib ki, ölkənin ən yeni raketi ilk uçuşu zamanı, uçuşun ilk dəqiqələrində nasaz olub. Bu vəziyyət ölkələr arasında kosmos yarışında Yaponiya üçün yara sayıla bilər.
H3 raketi personal deyil, Yerin müşahidəsi üçün peyk daşıyırdı. H3 raketinin Yaponiyanın öz peyklərini orbitə və ondan kənara çıxarmaq üçün istifadə etməyi planlaşdırdığı əsas güc olacağı bildirilir. Bu itki Yaponiyanın kosmik proqramı üçün daimi problem olmasa da, ikinci sınaqdan əvvəl başqa bir H3 raketi istehsal edilməlidir.
63 metrlik H3 raketi çərşənbə axşamı səhər Yaponiyanın cənubundakı Taneqaşima Kosmik Mərkəzindən buraxılıb. JAXA lansmanı da canlı yayımladı. Raketin parlaq gün işığında buraxılması, iki yan alışdırıcının köməyi ilə səmaya qalxması, sonra isə raketdən ayrılması yayımlanıb. Əsas mühərrik öz üzərinə götürdü və raketi kosmosa apardı. Kosmosda çəkilmiş şəkillər qısa olaraq raketin birinci mərhələdən ikinci mərhələyə keçdiyini göstərdi, ikinci mərhələdə məqsəd missiyanın yükünü planetimizin orbitinə rahat şəkildə yerləşdirmək idi. Lakin bir neçə dəqiqə sonra yayımlanan videoda aparıcı bildirib ki, yerdə olan zabitlər raketin ikinci mərhələdə atıldığını təsdiq edə bilməyiblər.
Havaya qalxdıqdan təxminən 15 dəqiqə sonra rəsmilər missiyanın itirildiyini elan etdilər. Aparıcı artıq missiyanı yerinə yetirə bilmədiyi üçün H3-ə özünü məhv etmək əmri verildiyini açıqladı.
Raketin ikinci mərhələni həyata keçirəcək hissəsi maddi və cana zərər vermədən okeana düşməsi üçün məhv edilib. Təbii ki, bunun digər nəticəsi raketin faydalı yükü olan Qabaqcıl Quruda Müşahidə Peyki-3-ün məhv edilməsidir. JAXA, dağıntıların Filippinin şərqində dənizə düşəcəyi gözlənildiyini açıqladı.
Çərşənbə axşamı günortadan sonra keçirilən mətbuat konfransında JAXA-nın prezidenti Hiroşi Yamakava səhvə görə üzr istədi və agentliyinin hərtərəfli təhlil aparacağını bildirdi.
Şərqi Asiya ölkələri son illər öz kosmik proqramlarını sürətlə genişləndirirlər. Noyabr ayında Çin Tianqonq adlı ilk kosmik stansiyasını tamamladı və bu stansiyada daimi astronavtların olacağı açıqlandı. Cənubi Koreya da kosmosa göz dikib; Ölkədə istehsal edilən ilk orbital raket olan Nuri iyunda, Amerika raketi ilə ilk Ay missiyası isə avqustda buraxılacaq.
Yaponiyanın kosmik proqramı onilliklərə gedib çıxır. Beynəlxalq Kosmik Stansiyanı idarə edən qlobal tərəfdaşlığın da üzvü olan ölkə bu stansiyada işləmək üçün müntəzəm olaraq astronavtlarını göndərir. Hayabusa2 missiyası ilə 2020-ci ildə Ryugu asteroidindən Yerə nümunələr gətirməyi bacaran Yaponiyadan bəzi kiçik şirkətlər də kosmik sektora daxil olublar.
Onlardan biri olan “İspace” apreldə Aya ilk “özəl şirkət” eniş etməyi planlaşdırır.
Yaponiya öz raketlərini istehsal etməklə orbitə yük daşımaqda müstəqillik əldə etmək istəyir. Ölkənin hazırda aktiv raketi olan H-IIA gələn il yeni uçuşlar həyata keçirəcək. Mitsubishi Heavy Industries tərəfindən istehsal olunan H3 raketinin H-IIA-nı əvəz etməsi və ölkənin daxili kosmik uçuş imkanlarını dəstəkləməsi planlaşdırılır.
Tokio Universitetinin İctimai Siyasət İnstitutunun professoru və həmçinin Yaponiyanın Milli Kosmik Siyasət Komitəsinin üzvü Kazuto Suzuki ölkəsinin sahəyə yeni raketlər gətirməkdə çətinlik çəkdiyini bildirib.
Suzuki deyir ki, Yaponiya kommersiya raket buraxılışları bazarında mübarizə aparmaq istədiyini bəyan etsə də, bu istiqamətdə səyləri həddən artıq mürəkkəbdir və ölkənin praktiki istifadədən çox texniki mükəmməlliyə diqqət yetirməsi də bu problemin mənbəyidir.
Suzuki deyir: "Bu, buraxılış inkişaf məkanımızda nəyin səhv olduğunu düşünmək üçün doğru andır. Əgər daha təhlükəsiz, daha sübut olunmuş texnologiya istəyirsinizsə, dəyişiklikləri məhdudlaşdırmalısınız."
Yaponiya yeni raketinin sınaqlarını itirməkdə tək deyil. Yanvar ayında ABŞ-ın ABL Space Systems firması Alyaskada buraxıldıqdan qısa müddət sonra şirkətin ilk raketini itirdi. Çinin Lanspace şirkəti də dekabr ayında ilk orbital uçuşunda Zhuque-2 raketini itirdi.
Aysun / Demedia.az
