Zəlzələdən sonra Türkiyəyə gələn İngilis qrupundan İLK TƏSBİT
Fevralın 6-da Kahramanmaraşda 11 vilayətdə 48 min 448 nəfərin ölümünə səbəb olan zəlzələlərdən sonra İngiltərədən Türkiyəyə gələn mühəndislərin diqqətçəkən tapıntıları dərc olunub.
Demedia.az xəbər verir ki, İngiltərədən olan struktur və inşaat mühəndisləri Kahramanmaraş və sonrasında baş verən zəlzələlərin yaratdığı dağıntılarla bağlı araşdırmalara dəstək olmaq üçün zəlzələ bölgəsinə gediblər.
Türkiyəli həmkarları ilə birlikdə işləyən komanda geoloji məlumatlar toplayır və niyə bu qədər dağılmış binaların olduğunu qiymətləndirməyə çalışır. Komanda indiyədək bəzi konstruksiyalar, o cümlədən çınqıl qarışıq beton nümunələri üçün keyfiyyətsiz olduğuna dair sübutlar toplayıb.
BBC-nin xəbərinə görə, Tədqiqat Struktur Mühəndisləri İnstitutunun nəzdindəki Zəlzələ Mühəndisləri Sahə Tədqiqat Qrupu (EEFIT) tərəfindən aparılır. Aralarında həm akademiklər, həm də sənaye mütəxəssisləri olan komanda son 30 ildə dünyanın müxtəlif yerlərində baş verən zəlzələləri araşdırır. Komanda öz tapıntılarını türk qruplarının və digər struktur mühəndislərinin tapıntıları ilə birləşdirəcək və daha güclü binalar inşa etməyin yollarını axtaracaq. Aparılan işlər indiyədək betona qarışan iri çınqıl daşları da daxil olmaqla, onun möhkəmliyini zəiflədən tikintinin zəif nümunələrini üzə çıxarıb.
Tədqiqat qrupunun rəhbərlərindən biri, Kembric Universitetinin Quraşdırılmış Mühitdə Risklər Mərkəzinin professoru Emili So dedi: "Tək bir binaya baxmaqdansa, daha böyük mənzərəni görmək vacibdir. Uğurdan nə öyrənə bilərik. Dağılan binalar qədər, sağ qalan binalar da vacibdir”. Prof So-nun fikrincə, çökmüş binalarla yanaşı möhkəm tikililərin olması bu zəlzələdən alınacaq dərslərdə əsas rol oynayır.
Binalarda texniki baxış keçirən Britaniya qrupuna dəstək verən türkiyəli konstruktor mühəndisləri artıq müəyyən nəticələrə gəliblər. Məsələn, Adıyamanda çökmüş binadan götürülmüş beton nümunələrində 6 sm hündürlüyündə daşlar tapılıb. Bu daşlar yaxınlıqdakı çaydan gətirilərək betona qarışdırılıb. "Bu, betonun möhkəmliyi ilə bağlı çox ciddi problemlər yaradır" deyir Prof So. Komanda həmçinin binalarda istifadə olunan dəmir növlərini də öyrənir. Zəlzələlər zamanı təkcə köhnə tikililər deyil, yeni və müasir tikililər də dağılıb.
Professor beləliklə, burada 1999-cu il Mərmərə zəlzələsindən sonra qaydalarda edilən dəyişiklikləri vurğulayıb: "Bu qaydaya uyğun olaraq tikilməli olan yeni binaların niyə bu qədər pis söküldüyünə dair araşdırma aparmaq çox vacibdir".
Komanda həmçinin zəlzələlərin maqnitudasını və formalaşmasını da araşdırır. Komandanın liderlərindən biri, London Universitet Kolleci (UCL), Dr. Yasemin Didem Aktaş zəlzələlərin çox dağıdıcı olduğunu xatırladır: “Hətta artçı təkanlar da dağıdıcı zəlzələ ölçüsündə idi”. Zəlzələ həmçinin yerdə böyük sürüşmələrə səbəb olub. Dr. "Zəlzələlərdə yer üfüqi və şaquli istiqamətdə hərəkət edir, lakin şaquli hərəkət adətən çox az olur. Ancaq bu zəlzələdə çox böyük bir şaquli hərəkət də qeydə alınıb", - Aktaş deyir.
Türkiyəyə ayrı bir araşdırma qrupu göndərən mühəndislik və memarlıq şirkətinin mühəndisi Ziggy Lubkowski, binaların seysmik izolyator kimi fərqli texnikalarla inşa edilə biləcəyini, lakin bunun xərcləri 10-15 faiz artırdığını bildirir.
Ətraf Mühit, Şəhərsalma və İqlim Dəyişikliyi Naziri Murat Kurum, 6 Fevralda Kahramanmaraşda baş verən zəlzələlərdən sonra bölgədəki 232 min 632 binanın dərhal söküləcəyini və ya ciddi ziyan görəcəyini təyin etdiklərini açıqladı.
Aysun / Demedia.az
