Mümkün İstanbul zəlzələsi ilə bağlı son vəziyyət: Enerji harada yığılır?
Mümkün Mərmərə zəlzələsinin 200 km-lik ərazidə dağıdıcı təsir göstərəcəyini vurğulayan Prof. Dr. Özener İstanbuldakı çürük strukturların gecikmədən yenilənməsinin lazım olduğunu, yardım göndərəcək şəhərlərdə logistik bölmələrin gücləndirilməsinin lazım olduğunu vurğulayıb.
Demedia.az xəbər verir ki, Mert İnanın sözlərinə görə, son zəlzələlərdən sonra mümkün Böyük Mərmərə zəlzələsi ilə bağlı narahatlıqlar da artıb.
Elm aləmində Mərmərədəki riskli faylarla bağlı müzakirələr davam edərkən, Boğaziçi Universiteti Kandilli Rəsədxanası və Zəlzələ Araşdırma İnstitutunun direktoru Prof. Dr. Haluk Özener Milliyet vasitəsilə mühüm mesajlar verib.
Mərmərə dənizində baş verəcək böyük zəlzələnin İstanbul başda olmaq üzrə Kocaeli, Tekirdağ, Yalova, Bursa, Sakarya və Balıkəsir kimi şəhərləri təsir edəcəyini bildirən Prof.Dr. Özener: “17 Avqustda İzmitdə baş verən zəlzələ Avcılarda dağıntılara səbəb oldu. Mümkün böyük Mərmərə zəlzələsi 200 km-lik ərazidə dağıdıcı təsir göstərəcək. Mərmərə dənizi ilə həmsərhəd olan şəhərlər risk altındadır. Qüsur bir parça və ya hər iki parça qırılsa belə, 7 və ya daha çox zəlzələ yaradacaq. Vaxt itirmədən 70-90 min arasında olduğu deyilən çürük tikililəri gücləndirmək və ya baş verməyəcəksə söküb yenidən tikmək üçün enerji sərf etməliyik.
Şimali Anadolu Fay Zonasının bir hissəsi olan şimal qolu İzmit körfəzi boyunca davam edir, Adaların qarşısından keçərək Mərmərə dənizinin şimalından Saros körfəzinə çatır. Sonuncu böyük zəlzələ 1776-cı ildə Çınarcık körfəzi ilə Mərmərə adası arasındakı ərazidə baş verdi. Bu qırılma zonasında xeyli seysmik enerji toplanır”.
IMM-in bütün şəhərdə mikro-rayonlaşdırma tədqiqatları var. Fay xəttinə nə qədər yaxın olsanız, zəlzələdən mənfi təsirlənmə riskiniz bir o qədər yüksək olar. İstanbul üçün Mərmərə sahilinə bitişik ərazilər şimaldakı yaşayış yerlərindən daha risklidir.
Mərmərədə 7,5 bal gücündə zəlzələnin ssenarisinə görə, can itkisinin 40 min olacağı gözlənilir. Lakin bu, optimist proqnoz olaraq qalır. Təəssüf ki, 7-dən böyük zəlzələdə daha çox insan itirəcəyimiz qaçılmazdır.
Mümkün böyük zəlzələdən sonra İstanbula ətraf şəhərlərdən yardım gələcək. Bu səbəblə xüsusilə Kırklareli, Sakarya, Düzce, Ədirnə və Biləcik kimi şəhərlərdə logistika vahidlərinin gücləndirilməsi vacibdir. Evi və ya qohumunun evi dağılan zabitin yaxınlarının dərdinə düşəcəyi qaçılmaz olduğu üçün, xüsusilə ətraf şəhərlərdə maddi-texniki təminat bölmələrinin xilasedici və könüllülərin təlimi ilə gücləndirilməsi çox vacibdir”.
Zəlzələ araşdırmaları üçün Mərmərə dənizinin dibinə qoyulan fiber optik kabellərin balıqçılar tərəfindən zədələndiyini bildirən Prof.Dr. Özener sözlərini belə davam etdirib: “Dəniz dibinə hətta 1200 metr dərinlikdə cihazlar yerləşdirilib. Ölçmə və izləmə sistemləri üçün 70 kilometr fiber optik kabel çəkilmişdir. Trolla balıq tutan balıqçılar 7 il əvvəl kabelləri qırıb və qurğular xarab olub. Bunun əvəzinə, Mərmərə dənizində Türkiyə-Yapon layihəsi çərçivəsində dəniz dibi seysmometr cihazlarında saxlanılan məlumatları vaxtaşırı yoxlayırıq. Müasir texnologiyada qırılan kabellərin yerinə float şəklində bir cihaz qoyula bilər. Şamandıra üzərindəki sistem üzərindən peyk vasitəsilə ötürülə bilər. Ancaq bu sistemin qurulması təxminən 1-2 milyon avroya başa gəlir. Sistemi həyata qaytarmaq üçün sponsorlar axtarırıq.
Mərmərə bölgəsində 5-i dənizin dibində, 10-u quruda olmaqla ümumilikdə 15 zəlzələ xəbərdarlığı məntəqəsi yaradılıb. Bu stansiyalardakı akselerometr cihazları sayəsində zəlzələnin dağıdıcı dalğaları şəhər mərkəzinə çatmamış erkən xəbərdarlıq edir. İGDAŞ şəbəkəsində quraşdırılan risk azaltma sistemi sayəsində qaz axını 5 saniyə əvvəl avtomatik olaraq kəsiləcək. Erkən xəbərdarlıq sisteminin həyatını xilas edəcəyi barədə yanlış fikir var. Zəlzələ dalğaları İstanbula 5 saniyəyə çatacaq. Erkən xəbərdarlıq təbii qaz, elektrik şəbəkələri və ya neft-kimya zavodları kimi sistemlərin bağlanması üçün çox vacibdir. Əks halda, zəlzələni 10-15 dəqiqə əvvəldən xəbərdar edəcək sistem dünyada yoxdur”.
Aysun / Demedia.az
