Yerin daxili nüvəsinin fırlanma sürəti yavaşlayır!
Yerin bərk metal nüvəsi artıq dünyanın qalan hissəsi kimi eyni sürətlə fırlanmaya bilər. Yeni araşdırmanın nəticələrinə görə, nüvənin sürəti azalıb.
Yerin mərkəzində yerləşən, eni 2400 kilometr olan bərk metaldan ibarət bu nəhəng kürə çöldə maye dəmir və digər materialların həddindən artıq isti xarici nüvəsi ilə örtülmüşdür.
Bu maye maneə daxili nüvəni Yerin qalan hissəsindən ayıraraq nüvənin müstəqil şəkildə fırlanmasını təmin edir. Alimlər uzun müddətdir ki, mərkəzi nüvənin planetdən daha sürətli fırlandığına inanırdılar.Super fırlanma kimi tanınan bu hadisənin Yerin qoruyucu maqnit sahəsinə, okeanların temperaturuna və hətta günlərin uzunluğuna təsir etdiyi güman edilir.
Ancaq Nature Geoscience-də dərc olunan yeni bir araşdırma göstərir ki, nüvənin sürəti son illərdə kəskin şəkildə aşağı düşmüş ola bilər.
Vice-nin xəbərinə görə, bir qrup alim planetimizin qabığından keçən güclü zəlzələlərin yaratdığı seysmik dalğaları tədqiq ediblər. Beləliklə, elm adamları daxili və xarici nüvə ilə əlaqə qura bildilər. Tədqiq olunan zəlzələlər, ümumiyyətlə, 1995-2021-ci illər arasında dünyanın müxtəlif yerlərindən götürülmüş nümunələrdir.
Bəzi geoloqlar hesab edirlər ki, nüvənin fırlanma sürəti seysmik dalğaların yer ətrafında yayılması üçün lazım olan vaxta təsir edir. Bu yolla yaxın yerlərdə baş verən zəlzələlərin yaratdığı seysmik dalğaların sürətlərini izləməklə Yerin nüvəsinin fırlanma sürətini aşkar edə bilirlər. Bu texnikadan istifadə edən əvvəlki tədqiqatlar göstərdi ki, daxili nüvə hər il xarici qabıqdan dərəcənin onda biri daha sürətli fırlanır.
Lakin yeni araşdırmanın nəticələri göstərir ki, Yerin nüvəsi planetin qalan hissəsinə yaxın sürətlə fırlanmağı dayandırmış ola bilər. Seysmik məlumatlara görə, bu dəyişiklik hələ 2009-cu ildə baş vermiş və nüvə “subrotasiya” adlı prosesə daxil ola bilər. Bu prosesdə nüvə dünyanın qalan hissəsindən daha yavaş fırlanır.
Araşdırmanın müəllifləri Pekin Universitetindən Yi Yang və Xiaodong Song, Motherboard-a mövzu ilə bağlı bəzi açıqlamalar verdilər:
"Daxili nüvəyə təsir edən iki böyük qüvvə var. Bunlardan birincisi elektromaqnit qüvvəsidir. Yerin maqnit sahəsi xarici nüvədə olan maye axınından ibarətdir. Metalik daxili nüvəyə təsir edən maqnit sahəsi daxili nüvəni də elektromaqnitlə fırlayır. birləşmə.
"Digəri isə cazibə qüvvəsidir. Həm daxili nüvə, həm də onun qabığı olduqca heterojendir, belə ki, ikisinin strukturlarında meydana gələn cazibə qüvvəsi daxili nüvəni qravitasiya tarazlığı mövqeyinə doğru hərəkət etdirir ki, bu da cazibə birləşmə adlanır."
Tədqiqatçıların fikrincə, iki gücdəki balanssızlıq nüvənin sürətlənməsinə və ya yavaşlamasına səbəb ola bilər. Tədqiqat zamanı əldə edilən digər təəccüblü tapıntı isə nüvənin 1970-ci illərdə tamamilə müstəqil şəkildə dayanması olub. Bu tapıntı nüvənin spininin 70 illik dövrlərdə dəyişmə ehtimalını artırır.
Lakin bütün elm adamlarının razılaşdığı bir şey budur ki, nüvə Yerin qalan hissəsindən daha sürətli fırlanır və seysmik dalğaların sürətindəki dəyişikliklər metal nüvənin səthindəki dəyişikliklər nəticəsində baş verə bilər.
Yang və Song indi öz nəzəriyyələrini sınaqdan keçirmək üçün nüvədən seysmik dalğalar göndərmək üçün daha çox zəlzələ gözləyirdilər. Bununla belə, NASA Psyche adlandırdıqları qədim planetin səthində üzə çıxan çatlamış metal nüvənin nə olduğunu kəşf etmək üçün bir missiya planlaşdırır. Bu missiyanın tapıntıları bizə Yerin daxili hissəsində və günəş sistemimizdəki digər dünyalarda nələrin baş verdiyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək.
Aysun / Demedia.az
