Gizli fayları üzə çıxardı! - “Bu vilayətlərdə risk 2-3 dəfə artıb”
Türkiyə tarix boyu ən böyük zəlzələlərin yaşandığı bölgələrdən biridir.
Demedia.az xəbər verir ki, Türkiyənin hər yerində, xüsusən də İstanbulda çoxlu güclü zəlzələlər olur. Fevralın 6-da Kahramanmaraşda baş verən 7,7 və 7,6 bal gücündə zəlzələlər bəzi bölgələrdə zəlzələ riskinin nə qədər yüksək olduğunu bir daha xatırladıb. 1996-cı ildə yaradılmış Türkiyə Zəlzələ Təhlükə Xəritəsinə əsasən, zəlzələ zonası sayılmayan bölgələr 2019-cu ildə xəritədə mövcud vəziyyətləri ilə qiymətləndirilib.
Böyük zəlzələlərdən sonra artçı zəlzələlər davam edərkən, bir çox insan qeyri-adi təkanlardan narahatdır. Böyük zəlzələlərin yeni çatlar əmələ gətirib-çıxmaması kimi beyinlərdə çoxlu sual işarələri var. Qaradəniz Texniki Universiteti Geologiya Mühəndisliyi Bölümü Fəxri Müəllim Prof. Dr. Osman Bektaş və Sakarya Universiteti Fəlakət İdarəetmə Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Geofizika Mühəndisliyi Fakültəsi Müəllim Prof. Dr. Murat Utkucu açıqlama verib.
Böyük zəlzələlər qırılma qollarının formalaşmasında necə rol oynayır?
Osman Bektaş: "Maraş-Elbistan zəlzələ cütünün meydana gəlməsindən sonra zəlzələnin ikinci mərhələsi artçı təkanlarla hələ də yeraltında davam edir. Zəlzələdən sonra zəlzələ enerjisi yerin dərinliyinə getdi. Zamanla zəlzələ mərkəzindən kilometrlərlə uzaqlaşan deformasiya kövrək qabığın üst qatında iri-kiçik qırılmaların yaranmasına səbəb olur. Bu səbəbdən naməlum və ya əvvəllər xəritədə göstərilməmiş nasazlıqlar da göz qabağındadır. Dənizlərimizdə neft kəşfiyyatı sahillərimizi təhdid edən naməlum qırılmaların yaranmasına səbəb olmuşdur. Məsələn, Rizə və Trabzon qırılmaları səthdə heç bir qırılma əlaməti olmayan və təbəqələri dərindən qıraraq səthə doğru hərəkət edən qırılmalardır".
Murat Utkucu: "Fay zonaları milyonlarla il ərzində inkişaf edir. Ona görə də “zəlzələ olub, yeni qırılma yaranıb” deyə bir şey yoxdur. Məsələn, ABŞ-ın Kaliforniya əyalətindəki San Andreas qırılması Türkiyənin Şimali Anadolu qırılma zonası ilə eyni tipdədir. Ancaq daha yaşlı olduğu və daha sürətli sürüşmə qabiliyyətinə malik olduğu üçün Şimali Anadolu Fay Zonasından daha yetkindir.
1996-cı ildə yaradılmış zəlzələ riski xəritəsinə görə Türkiyədə zəlzələ zonaları 5-ə bölünmüşdür. Lakin 2019-cu ildə yenilənmiş xəritəyə əsasən riskə görə rayonlaşdırma götürülüb və risk yenidən hesablanıb".
1996-cı ildə nəşr olunan zəlzələ riski xəritəsinə görə, bu gün nə dəyişib?
Osman Bektaş: "1996-cı ildəki xəritə Türkiyəni böyük qırılmalara və zəlzələ təhlükəsinə olan məsafəyə görə zonalara ayırmışdı. Ancaq 2019-cu ildə qüvvəyə minən Zəlzələ Təhlükə Xəritəsi, əyalətlər ətrafındakı bütün zəlzələ mənbələrini nəzərə alan və o əyalətdə yaşana biləcək ən böyük zəlzələ və sürətlənməni verən bir xəritədir. Ancaq bu dəyərlər möhkəm zəmin üçün verilir. Yerin möhkəmliyi azaldıqca yerin sürətlənməsi artır. Bu xəritədə 1996-cı ildə olduğu kimi zəlzələ zonaları yoxdur".
Aysun / Demedia.az
