Maraqlı kəşf: Yer alimlərin düşündüyündən daha çox asteroidə məruz qalmış ola bilər
Qədim təsir sahələrinin peyk şəkillərinin öyrənilməsinin nəticələrinə görə, asteroidlər Yerlə alimlərin düşündüyündən daha tez-tez toqquşmuş ola bilər.
Yer üzündəki həyat, təxminən 4 milyard ömründə növləri bitirəcək qədər böyük kataklizmlərlə mübarizə aparmalı oldu. Bu fəlakətlərin bəziləri bütün dünyada hər şeyi dəyişdirsə də, bəziləri daha çox regional fəlakətlərə səbəb oldu. Bəziləri nəticəsində fəsillərin dəyişmə sürəti azaldı, bəziləri isə yalnız birdəfəlik dağıntı gətirdi. Bu birdəfəlik dağıntıların ən məşhur nümunələrindən biri təxminən 66 milyon il əvvəl yox olmuş asteroid yağışı idi.
Yer mantiyası bu gün də bu dağıdıcı hadisələrin təsirini daşıyır. Lakin kraterlərin bəziləri zamanla su və külək nəticəsində aşındığı üçün alimlər bu dağıdıcı hadisələrin mahiyyətini anlamaqda çətinlik çəkirlər.
Xoşbəxtlikdən elm adamları ətrafımızdakı Günəş sisteminin elementlərini müşahidə edir və Yerdəki krater qalıqlarını Ayda tapılan oxşar kraterlərlə müqayisə edirlər. Beləliklə, o, qədim asteroid zərbələrinin təfərrüatlarını aşkar edə bilər. Ayda atmosfer olmadığından, krater bölgələri demək olar ki, ilk gündə olduğu kimi qala bilər, belə ki, elm adamları asteroidin təsirindən ötürülən enerji haqqında daha aydın təsəvvür əldə edə bilərlər.
Əldə edilən məlumatlara görə, alimlər hər 600-700 min ildən bir eni bir kilometr olan nəhəng asteroidin Yerə dəydiyini təxmin edirlər. Lakin milyonlarla ildir Yer səthində izlər buraxan təsirin təsiri, son araşdırmanın nəticələrinə görə, əvvəllər düşünüldüyündən daha şiddətli ola bilər.
Tədqiqat daha əvvəl NASA-nın Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzinin baş alimi Ceyms Qarvinin rəhbərlik etdiyi bir qrup alim tərəfindən aparılıb. Science jurnalında paylaşılan bir yazıya görə, elm adamları Yer müşahidə peykləri donanması tərəfindən toplanan minlərlə hiper təfərrüatlı təsvirdən istifadə ediblər. Beləliklə, milyonlarla il əvvəl yaranmış krater sahələrinin 3D xəritələri hazırlanmışdır.
Tədqiqat zamanı tədqiqatçılar 3D krater xəritələri üzərində minlərlə sınaq keçiriblər. Bunun üçün onlar Marsın səthində dairəvi obyektləri aşkar etmək üçün nəzərdə tutulmuş alqoritmdən istifadə ediblər.
Alqoritm dörd kraterin məlum kənarlarından millər kənarda, müntəzəm fasilələrlə halqaya bənzər strukturları aşkar etdi. Əvvəllər aşkar edilməmiş bu strukturların bəziləri krater yerlərinin iki qat ölçüsünə çata bilər. Bu tapıntı nəticəsində tarlaları meydana gətirən toqquşmaların əvvəllər düşünüldüyündən çox daha yüksək enerji olduğu və asteroidlərin diametrinin bir kilometrdən çox olduğu fikri ortaya çıxdı.
“Science” jurnalına görə, yeni formasiyalar Garvinin düşündüyü kimi, mütləq real krater halqalarıdır. Onları yaradan partlayışlar "tarixdəki ən böyük nüvə bombasından 10 dəfə daha şiddətli" ola bilər.
Quruda yaşayan dinozavrları məhv edən Chicxulub asteroidinin məhvi ilə müqayisədə bu, zəif görünsə də, daha kiçik asteroid toqquşmalarının iqlimin dəyişməsi və daha çox regional nəsillərin sona çatması kimi təsirləri də ola bilər.
Əgər bu kəşf doğrudursa, Yerin məruz qaldığı asteroid yağışları bir vaxtlar alimlərin inandığından daha tez-tez baş verib. Ancaq bəzi elm adamları bu halqaların əsl krater olduğuna inansalar da, onların toqquşmaların şiddəti nəticəsində yaranan dağıntılardan əmələ gəldiyini düşünürlər.
Qarvin dağıntı halqalarının nə vaxtsa görünəcəyinə şübhə etsə də, bu strukturların "heç nəyi sübut etmədiyini" ifadə etdi. Bütün tapıntılar sahə işləri aparılmaqla yoxlanılmalı idi.
Bu arada, kosmik agentliklər mümkün təhlükələri aşkar etmək üçün skanlar aparır və mümkün asteroidlərə qarşı müdafiə sistemlərini inkişaf etdirirlər.
Keçən il NASA-nın DART missiyası kosmosda kursu uğurla dəyişərək, Günəş sistemimizdən olan asteroidlə qarşılaşıb və toqquşdu.
Gələcəkdə daha bir böyük asteroidin marşrutunun Yerdən keçəcəyi qaçılmaz faktdır. DART kimi missiyalar tam hüquqlu asteroid müdafiə imkanları əldə etmək yolunda ilk addımdır və bu irəliləyişlər sayəsində biz bir gün növümüzün nəsli kəsilməsinin qarşısını ala bilərik.
Aysun / Demedia.az
