Quduzluqdan şübhələnən ilk 15 dəqiqədə nə etməli - DİQQƏT
ÜST-ün məlumatına görə, hər il 150-dən çox ölkədə 59 min insan quduzluqdan ölür.
Demedia.az xəbər verir ki, İlk Yardım Mütəxəssisi Özlem Karagöl bildirib ki, quduzluq həm Türkiyədə, həm də dünyada qarşısı alınmazsa ölüm riski yüksək olan bir xalq sağlamlığı problemidir. Özlem Karagöl bu ölümlərin yüzdə 59-nun Asiyada, yüzdə 36-nın Afrikada, yarısının isə 15 yaşdan kiçik uşaqlar olduğuna diqqət çəkib. Quduzluq hallarının 99 faizinin xəstə itin dişləməsindən qaynaqlandığını deyən Özlem Karagöl, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının 2021-ci il məlumatlarına görə, sahibsiz itlərin hücumlarının ən çox qurbanlarının uşaqlar olduğunu qeyd edib. Özlem Karagöl, “Mənbə heyvan olaraq itlər 92%, pişiklər 2%, digər ev heyvanları 3%, yarasalar 2%, digər vəhşi heyvanlar isə 1%-dən azdır. Ölkəmizdə quduzluq xəstəliyinə tutulan heyvanların 93 faizini ev heyvanları, 59 faizi ilə itlərin birinci yeri tutduğunu deyə bilərik”. O, bu halların coğrafi olaraq Ege, Mərmərə, Şərqi Anadolu və Cənub-Şərqi Anadolu bölgələrində daha çox olduğunu və 2014-cü ildən etibarən İç Anadolu Bölgəsində də müşahidə olunmağa başladığını bildirib.
Türkiyənin quduzluq baxımından hələ də endemik bölgə hesab edildiyini bildirən Özlem Karagöl ölkəmizdə hər il təxminən 300 min insanın quduzluqdan müalicə olunduğunu qeyd edib. O, Türkiyənin quduzluq riski baxımından Afrika və Asiya ölkələri ilə eyni yüksək risk kateqoriyasında olduğuna diqqət çəkib. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə, Türkiyə 2008-ci ildən qırmızı ilə ifadə edilən yüksək risk kateqoriyasındadır.
Özlem Karagöl yaranın ən az 15 dəqiqə sabun və su ilə yuyulmasını və yaraya yuyucu vasitə, yod qarışığı və ya virus öldürücü maddə istifadə etməyi təklif edib. O, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) də tövsiyə etdiyi bu üsulun tətbiq edilməsi lazım olduğunu, sabun olmadıqda isə yaranın bol su ilə yuyulması lazım olduğunu bildirib.
Özlem Karagöl bildirib ki, quduzluq hallarının əksəriyyətində inkubasiya müddəti 31-90 gün, vakaların 30 faizi, 54 faizində 31-90 gün, yüzdə 15-də 90 gündən çox, yüzdə 1-də isə bir ildən çox dəyişir. .
Quduzluğa qarşı təsirli bir müalicə metodunun olmadığını vurğulayan Özlem Karagöl, ən təsirli üsulun bu xəstəlikdən qorunmaq olduğunu bildirdi. O, heyvanların adekvat peyvəndlənməsi və nəzarətinin təmin edilməsi, risk qrupuna daxil olan insanların maarifləndirilməsi və riskli təmasda olan insanların müvafiq tibbi yardıma çıxış imkanlarının artırılması ilə insanlarda quduzluğun aradan qaldırılmasının mümkün olduğunu bildirib. O, insanlara ev heyvanlarının, xüsusən də itlərin və pişiklərin quduzluğun ötürülməsi üçün potensial daşıyıcı olduğunu xatırladıb.
O, quduzluğun ilk əlamətlərinin halsızlıq, qızdırma, baş ağrısı olduğunu və qripə çox oxşar olduğunu diqqətə çatdırıb. Bu simptomların günlərlə davam edə biləcəyini deyən Özlem Karagöl bu dövrün klinik xüsusiyyətlərini sistemik virus infeksiyasından ayırmağın çətinliyinə diqqət çəkib. Özlem Karagöl xəstəliyin gedişi və digər əlamətlərlə bağlı da mühüm məlumatlar verib:
"Dişmə yerində diskomfort, yanma, karıncalanma və qaşınma ola bilər. Beyin disfunksiyası, narahatlıq və təşviş əlamətləri bir neçə gün ərzində inkişaf edir. Xəstəlik irəlilədikcə insanda delirium, anormal davranış, halüsinasiyalar və yuxusuzluq müşahidə edilə bilər. .Kəskin xəstəliyin müddəti adətən 2-10 gündən sonra başa çatır.Quduzluğun klinik əlamətləri görünəndə xəstəlik demək olar ki, həmişə ölümcül olur və onun müalicəsi dəstəkləyici terapiyadır”.
Özlem Karagöl, quduzluqdan ölümün ümumiyyətlə ilk əlamətlərin görünməsindən sonra iki həftə içində baş verdiyini də ifadə etdi. O, ürək-ağciyər xəstəliklərinin ən çox rast gəlinən tibbi fəsadlar olduğunu qeyd edib. Karagöl, “Yüksək atəşə görə sinus taxikardiyası çox yaygındır və ürək döyüntüləri gözləniləndən yüksəkdir. Aritmiya, ürək çatışmazlığı, hipotenziya və ürək şoku kimi müxtəlif ürək ağırlaşmaları baş verə bilər. Diqqətli müşahidə ilə şəxsiyyət dəyişiklikləri və idrak pozğunluğu kimi nevroloji tapıntılar aşkar edilə bilər. Narahatlıq, depressiya və narahat əhval-ruhiyyə ümumi haldır. Yuxusuzluq və kabuslar tez-tez təsvir edilir. O əlavə edib ki, göz və burun yaxınlığındakı dişləmələrdə görmə və qoxu hissi ilə bağlı halüsinasiyalar yarana bilər.
Aysun / Demedia.az
