Kosmosdan gələn sirli radio siqnalları: Bunun mənası nədir?

“The New York Times” ilk dəfə 1933-cü ildə kosmosdan gələn sirli radiodalğalar haqqında yazarkən, diqqəti vacib bir məqama yönəltməkdən yayınmadı: “Ulduzlararası siqnallara dair heç bir dəlil yoxdur”.

Həqiqətən də, radio dalğaları yadplanetlilərdən gələn siqnallar deyildi. Bu nə vaxt oldu?

Ancaq bu gün, siqnalın aşkarlanmasından təxminən 90 il sonra, biz hələ də "başqa bir günəş sistemindən radio siqnalları aşkar edildi" başlıqlarını görürük. Əslində bunlar internetdə ən çox tıklanan kosmik xəbərlər arasındadır. Ancaq həqiqət budur ki, planetimiz daim radio dalğaları ilə bombalanır.

Bu dalğalar kainatda təbii olaraq yaranan bir növ enerji və ya işıqdır (görünən işıq və ya rentgen şüaları kimi). Nəhəng qab şəkilli antenalardan istifadə edərək radio dalğalarının aşkarlanması, bizim görə bilmədiyimiz füsunkar və son dərəcə uzaq hadisələri, məsələn, kosmik tozları süpürən partlayan ulduzlar və ya qara dəliklər kimi aşkarlanması tamamilə normaldır. Beləliklə, bu dalğalar qalaktikalararası əlaqə cəhdi deyil.

“Radio-astronomiya yaranandan bəri astronomların etdikləri budur; insanlara 'bunlar yadplanetli deyil' demək" deyə izah edir.

Bu aşkar edilmiş radio dalğaları adətən yüzlərlə işıq ili uzaqda olan, aşkar edilə bilməyəcək qədər uzaq qalaktikalardan gəlir. Yəni bu dalğalar küləyin bizə daşıdığı pıçıltı kimidir. Beləliklə, astronomlar onları tapmaq üçün nəhəng antenalardan istifadə etməlidirlər.

“Əgər siz cib telefonunuzu götürüb Aya qoysaydınız, o, səmadakı ən parlaq radio mənbələrindən biri olardı” deyə Cendes izah edir. “Bunlar çox zəif siqnallardır. Radioastronomiya tarixində toplanmış enerjinin miqdarı qar dənəciyini əritmək üçün lazım olan enerjidən də azdır”.

Ancaq bu siqnallar qalaktikamızda və ondan kənarda mühüm hadisələri ortaya qoyur.

Nyu Meksikoda Çox Böyük Arrayın (VLA) radio teleskopları.
Radio dalğaları bizə nə deyir?
Kosmosun geniş, qaranlıq sonsuzluğu bizə sakit bir yer təəssüratı yarada bilər. Görünən işığın (radio dalğalarından daha qısa dalğa uzunluğuna malik olan) obyektivindən görünən bu, doğrudur. Digər tərəfdən, radio dalğaları vasitəsilə baxıldığında, bu vəhşi bir kainatdır.

Kainatda nəhəng ulduzların partlamasını tədqiq edən Virciniya ştatının Charlottesville şəhərindəki Milli Radio Astronomiya Rəsədxanasının astronomu Poonam Çandra “Göyün sakit görünüşünə aldanmayın” deyə xəbərdarlıq edir. “Radio lentlərinə baxsanız, kainatda qeyri-adi enerjili hadisələrin baş verdiyini görərsiniz”.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, radioastronomlar radiodalğalara qulaq asmırlar. Bu yanlış qavrayış "Əlaqə" (1997) elmi-fantastik filmində təsvir edilmişdir. Əsasən, obyektləri parçalayan qara dəlikləri araşdırmaq üçün radio siqnallarından istifadə edən Cendes kimi astronomlar, uzaq obyektləri və ya hadisələri görə bilmək üçün bu siqnalları toplamaq üçün yuxarıda göstərilənlər kimi radio qablarından istifadə edirlər.

Radio dalğaları çoxlu müxtəlif uzunluqlara (və ya dalğa uzunluqlarına) malikdir və kosmosdakı müxtəlif hadisələr müxtəlif radio dalğaları yayır. Bu yolla astronomlar müxtəlif kosmik hadisələrdən yaranan müxtəlif dalğaları ayırd edə bilirlər. Nəhəng teleskop tez-tez kosmik hadisələrin daha ətraflı təsvirlərini təmin etmək üçün Nyu Meksikodakı Çox Böyük Array kimi bir neçə böyük radio teleskopun eyni obyektə yönəldilməsi ilə yaradılır.

Radio dalğaları görünən işıq və ondan kənar dalğalar kimi digər dalğa növləri ilə müqayisədə ən uzun müddət yayılır.
Normalda, gecə səmasına baxdığımızda, parıldayan ulduzlarla dolu sakit bir kainatı və ya bəxtimiz gətirsə, Andromeda kimi yaxın qalaktikaları görə bilərik. Ancaq radio teleskoplar vasitəsilə biz aşağıdakı ilk şəkildə göstərildiyi kimi "radio səması" kimi tanınan mənzərə ilə qarşılaşırıq.

Aşağıdakı şəkildəki parlaq ləkələr ulduzlar deyil, qalaktikalar və kvazarlardır (qalaktikaların mərkəzindəki son dərəcə parlaq obyektlər). Bundan əlavə, hətta radio səmasında partlayan ulduzlardan qaz buludlarını görə bilərsiniz.

Aysun / Demedia.az