Nəsli kəsilmiş heyvanlar necə geri qaytarılır?
Tasmaniya pələngindən tutmuş yunlu mamonta qədər elm adamları çoxdan itmiş növlərin həyata qaytarılmasına getdikcə yaxınlaşırlar.
Milyonlarla il əvvəl, Tasmaniya pələngləri olaraq da bilinən thylacines Avstraliyada çox yayılmışdı. Amerika çaqqalı boyda olan bu zolaqlı itə bənzər canlılar təxminən 2000 il əvvəl materikdən yoxa çıxıblar. 1920-ci illərə qədər Tasmaniyada yaşayan bu növ, heyvandarlıq üçün təhlükə olaraq görən Avropalı kolonistlər tərəfindən kəsildikdən sonra tamamilə məhv edildi.
Melburn Universitetindən genetik Endryu Pask deyir: "Bu, süni şəkildə məhv olmaqdır. Avropalı kolonistlər Avstraliyaya gələrək bu heyvanı vəhşicəsinə məhv etdilər".
Pask, Colossal Biosciences şirkəti ilə qurdabənzər məxluqu yenidən yaratmağı hədəfləyən alimlər qrupuna rəhbərlik edir.
Genetika sahəsində son nailiyyətlər, yəni gen redaktə texnologiyası Crispr-Cas9-un yaranması sayəsində Tasmaniya pələngi tezliklə yenidən görə biləcəyimiz yeganə nəsli kəsilmiş növ deyil.
Tasmaniya pələnginin vəziyyətində ilk addım nəsli kəsilmiş heyvanın DNT-sini, bədənin hər bir hüceyrəsində olan genetik planı ardıcıllıqla sıralamaqdır. Pask bunu 2017-ci ildə etdi.
Pask deyir: "Tasmaniya pələngi çox vacib bir marsupial olduğuna görə, hər böyük muzeyin kolleksiyasında bir heyvan var, buna görə də dünyada bu növün yüzlərlə nümunəsi var və bəziləri mükəmməl şəkildə qorunub saxlanılır.
Nümunəmiz anasının kisəsindən götürülmüş körpə idi. Ananı vurdular və dərhal körpəni DNT-ni qoruyan spirtə atdılar. Bu genomdan ən yaxşısını əldə etmək bizim üçün möcüzə nümunəsi idi".
Kifayət qədər yaxşı vəziyyətdə olsa da, DNT tamamilə toxunulmaz deyil. Vaxt keçdikcə ultrabənövşəyi şüalara məruz qalma və bakteriyaların fəaliyyəti DNT-ni qısa fraqmentlərə parçalayır. Nümunə nə qədər yaşlı olsa, qalan parçalar bir o qədər kiçik olur.
Bu, elm adamlarını müxtəlif DNT hissələrinin bir-birinə necə uyğunlaşdığını anlamaq kimi qeyri-mümkün görünən vəzifə ilə qoyur. Bu tapşırıq qutunun ön hissəsindəki köməkçi şəkil olmadan nəhəng bir puzzle tamamlamağa bənzəyir.
Aysun / Demedia.az
