Əvvəlcə zəlzələ, sonra ildırım... - Türkiyədə nə baş verir?
Kahramanmaraş mərkəzli 6 Fevral zəlzələsində görülən mavi işığın partlaması beyinlərdə sual işarələri yaratdı.
Əsrarəngiz işıq partlamaları bir çox sosial media istifadəçisi arasında narahatlıq yaradıb və zəlzələlər və səma hadisələri arasındakı əlaqə günlərdir gündəmin başında idi. Mütəxəssislər isə 20-ci əsrə qədər ümumiyyətlə yerdən kənar canlılarla əlaqəli olan zəlzələ işıqlarının meydana gəlməsinin səbəbini elmi şəkildə aydınlaşdırmışdılar. Lakin 2 gün əvvəl Adanada baş verən hava hadisələri yenidən narahatlığa səbəb olub. Zəlzələ ilə bağlı ildırımlar səmanı işıqlandıraraq panikaya səbəb olub. Sakarya Universiteti Fəlakət İdarəetmə Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Geofizika Mühəndisliyi Fakültəsi Müəllim Prof. Dr. Murat Utkucu və CNN Türk Meteorologiya müşaviri Prof. Dr. Orhan Şen Adanada baş verənlərin zəlzələ ilə bağlı olub-olmaması ilə bağlı mühüm məlumatları paylaşıb.
Türkiyə xüsusilə fevral ayında baş verən zəlzələlərdən sonra təbii fəlakətlərin nə qədər dağıdıcı ola biləcəyini bir daha xatırladıb. Nəhayət, mayın 22-də saat 19.42 radələrində episentri Adana olan 4,5 bal gücündə zəlzələ bölgə əhalisini narahat edib. Zəlzələdən təxminən 8 saat sonra səmada güclü ildırım, güclü yağış və şimşək çaxması insanlarda narahatlığı daha da artırıb. Sosial şəbəkələrdə bir çox istifadəçi şəhərdə böyük panikaya səbəb olan hava hadisələrini zəlzələ ilə əlaqələndirib.
Bəs ekspertlər nə deyir? prof. Dr. Murat Utkucu hadisələrlə bağlı bunları deyib:
"Bu hava hadisəsinin zəlzələ ilə bağlı olması barədə məlumat yoxdur. Ona görə də əhəmiyyəti yoxdur. İşıq partlayışları başqa şeydir. O işıq partlamaları yalnız zəlzələ zamanı nasazlıq qırılanda baş verir. Əldə edilən məlumatlar göstərir ki, yüksək gərginlik dərəcəsi Yer qabığının süxurlarında bol olan kvars mineralları daha sonra yer səthinə yüklənir.Freundun ayrılma və səpilmə və işığın yaranması prinsipini nümunə kimi göstərir”.
Prof. Dr. Murat Utkucunun təsvir etdiyi vəziyyəti ABŞ-ın San Jose Dövlət Universitetinin fizika professoru və NASA-nın Ames Araşdırma Mərkəzinin baş elmi işçisi Friedemann Freund bu sözlərlə izah edib:
"Zəlzələnin mexaniki gərginliyi qayaya dəydikdə, kimyəvi bağların qırılmasına səbəb olur, müsbət elektrik yüklü boşluqlar yaradır. Bu p-boşluqlar üfüqi olaraq nasazlıqdan səthə axıb, işıq yarada bilən güclü regional elektrik sahələrini işə sala bilər. . P-boşluqları normal şəraitdə hərəkətsiz vəziyyətdədir, lakin zəlzələ zamanı oyandıqda qayalar parıldamağa və parıldamağa başlayır”.
Tədqiqatçılar onu da müəyyən ediblər ki, zəlzələ zamanı səmada görünən işıqlar təkcə o vaxt deyil, həm də zəlzələdən əvvəl və sonra olub.
Aysun / Demedia.az
