70 gəmini sahilə çıxaran məktub - Tarixi faktlar
Əsrlər boyu müxtəlif xalqlar fəthlər uğrunda mübarizə aparıblar.
Tarixlər 29 may 1453-cü ili göstərdikdə İstanbulun xəyallara sığmayan qapıları 21 yaşlı gənc sultanın üzünə açıldı. İstanbulu fəth edən ordunun başında olan Fateh Sultan Mehmet, illərdir izahı asan olmayan dahiyanə bir strategiya həyata keçirmiş və müvəffəqiyyət qazanmışdı. 70 nəfərlik Osmanlı donanması qurudan həyata keçirilirdi. Nəhəng gəmilər Bizansın dənizə zəncirini qurudan qırdılar. Fatih Sultan Mehmet Vakif Universitetinin professoru, məşhur Osmanlı tarixçisi Prof. Dr. Abdülkadir Özcan fəth zamanı gəmilərin qurudan necə idarə edildiyini və fəthin mərhələlərlə necə baş verdiyini izah etdi.
Fateh Sultan Mehmetin fəthdən əvvəl ulu babası Yıldırım Bayezid tərəfindən 1390-cı illərdə ilk olaraq Boğazın ən dar hissəsində inşa etdirdiyi Anadoluhisarı qarşısında bir neçə ay kimi çox qısa müddətdə Rumelihisarını inşa etdirdiyini ifadə edən . Dr. Abdülkadir Özcan bildirib ki, o vaxtlar Ədirnəyə çox böyük toplar atmağa qadir toplar tökülüb.
İstanbulun ikimərtəbəli möhkəm divarlarından keçmək asan deyildi. Min illər boyu şəhər bu divarlar sayəsində öz varlığını qoruyub saxlaya bilmişdir. Top tökmə işində dövrün topçu ustaları Muslihiddin, Saruca və Bizans paytaxtından qaçaraq Osmanlı xidmətinə girən macar əsilli Urbandan istifadə edilib. Qala döyən bu toplardan biri olan şahi tipli böyük top 600 kiloqram top gülləsi atacaq qədər böyük idi və 70 cüt silahla iki ayda Ədirnədən İstanbul divarları önünə gətirilə bilirdi.
Osmanlı İmperatorluğunun fəthi üçün hazırlıqlar bütün sürəti ilə davam edərkən, Bizans İmperatorluğunun cəbhəsində çaxnaşma hökm sürürdü.
İmperator XI Konstantin və Bizans xalqı möhkəm divarlarına güvənərək şəhərin yıxılmayacağına inanırdı. Divarların xaricində təxminən 20 kilometr olan pərdə divarı var idi. uzun, kənarı dəniz suyu ilə dolu dərin və geniş bir xəndəkdir.
Sultan Mehmet toplardan başqa divarların yüksəkliyində tikdirdiyi hərəkətli döyüş qüllələrindən yararlanmaq istəyirdi. Lakin bunlar Bizanslıların əlində olan "Yunan atəşi" adlı silahla zərərsizləşdirildi və yeri yandırıldı. Yeraltı qazılan tunellər və şəhərə doğru irəliləyən tunellər çox kömək etmədi. Osmanlılar, Mərmərə dənizi sahillərindən onlar da mühasirəyə almağa cəhd etdilər və hətta gəmilərini Qızıl Buynuza salmaq istədilər, lakin Qalata ilə Sarayburnu arasında çəkilən qalın zəncir buna mane oldu.
Sultan II. Mehmet, Osmanlı donanmasının Bizansın dənizə saldığı zəncirləri aşmalı olduğuna qərar verdi. Gəmilər həm əks-hücum, həm də zəncirlərlə zədələndi və məqsədə çatmaması yeni planın zəruriliyini ortaya qoydu. Onsuz da zəif olan Osmanlı donanması tamamilə təsirsiz qalmadan əvvəl əsrlər boyu əfsanəvi olacaq bu hərəkətə qərar verildi. Tarixi qərarda Sultanın müəllimləri Akşemsəddin və Molla Güraninin böyük təsiri olmuşdur. Abdülkadir Özcan fəthi dayandırmadan əvvəl verdiyi son qərarı belə izah etdi:
"Osmanlı donanması avarlarla çəkilmiş 150 qaladan ibarət idi. Donanmanın başında Baltaoğlu Süleyman bəy idi. Aprelin 6-da başlayan mühasirə davam etdi, lakin heç bir inkişaf olmadı. Uzadıqca Çandarlı Xəlil Paşa və onun komanda tez-tez şəhəri tutmağın mümkün olmayacağını iddia edirdi.O zamanlar Venesiya və Macarıstandan əlavə qüvvələrin gəldiyinə dair şayiələr hətta Sultan Mehmeti də bir müddət mühasirəyə almaqda tərəddüd etdi.
Fəthin daha güclü şəkildə davam etdirilməsi üçün Akşemsəddinin Fatehə göndərdiyi məktubun əsli günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Hətta bu qərardan sonra Xəlil Paşanın “Bir şeyxin ucbatından bu qədər can və mal məhv oldu” dediyi də məlumdur.
Aysun / Demedia.az
