İnsan beyni həqiqətən 25 yaşında yetkinləşir?
Çox vaxt beynin 25 yaşında tam inkişaf etdiyi iddia edilir ki, bu da bizi daha rasional, eyni zamanda dəyişməyi çətinləşdirir.
Amma məsələnin həqiqəti bundan qat-qat mürəkkəbdir. 25 yaşında beynin inkişafı tamamlanırmı?
Qısa cavab: Xeyr.
2013-cü ildə bir məqalədə qeyd edildiyi kimi: "Beynin inkişafının 25 yaşa qədər tamamlanmaması anlayışı xüsusilə prefrontal korteksin inkişafına aiddir".
Prefrontal korteks beynin "rasional hissəsi" olaraq təyin olunan frontal lobun bir hissəsidir.
Neyroloq və elm kommunikatoru Şennon Odell bir Ted-Ed videosunda deyir: "Koqnitiv nəzarət və inhibə üçün cavabdeh olan beyin bölgəsi olan prefrontal korteksin inkişafı, məsələn, dil öyrənmə ilə məşğul olan bölgələrdən daha yavaşdır". Odellin sözlərinə görə, bu bölgə yeniyetməlik dövründə daha çox inkişaf edir və "böyüklər yaxşı inkişaf etmiş prefrontal korteksdən istifadə edərək öyrənmə, diqqət və yaddaş tələb edən bacarıqları daha yaxşı yerinə yetirə bilərlər".
Çoxsaylı mənbələr 2000-ci illərin əvvəllərində Milli Sağlamlıq İnstitutlarının bu bölgənin xüsusilə 25 yaşında yetkin olduğunu göstərən araşdırmasına işarə edir. NBC News-un 2005-ci il hesabatına görə, o dövrdə hələ də davam edən tədqiqatlara 4-26 yaş arası 2000 insanın maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) skanları daxil idi.
Başçılıq etdiyi tədqiqatçı Dr. Jay Giedd 2004-cü ildə Ölüm Cəzası İnformasiya Mərkəzinə demişdi: “Başladığımız zaman uşaqları 18 və ya 20 yaşına qədər izləyəcəyimizi düşünürdük. İndi bir nömrə seçməli olsaydıq, yəqin ki, 25-ə qədər gedərdik".
Deməli, 25 yaşınızda baramadan çıxan kəpənək kimi birdən-birə daha məntiqli və aydın düşüncə ilə oyanırıq? Tam inkişaf etmiş prefrontal kortekslə həyata tamamilə fərqli bir baxışımız varmı? Yəqin ki, yox.
Bu araşdırmada, dorsolateral prefrontal korteksin (DLPFC) inkişaf qrafikinin fərdlər arasında çox fərqli olduğu və qadınlarda hətta bir və ya iki il əvvəl tamamlandığı müşahidə edildi. Soruşursan niyə? "Biz hələ də bilmirik" deyir Giedd. Həmçinin, o zaman NBC News-un qeyd etdiyi kimi, neyroimaging tədqiqatının tənqidçiləri və Gieddin özü vurğulayır ki, beyin dəyişiklikləri ilə davranış arasında sübut edilmiş korrelyasiya yoxdur.
Aysun / Demedia.az
