Türkiyədə gündəm olan HADİSƏ: Yüzlərlə idi...
Bahar dənizlərdə və okeanlarda “yenidən doğulmaq” deməkdir.
Torpaqda bitkilər inkişaf etdiyi və müxtəlif növlər üzlərini göstərdiyi kimi, dənizdə də mövsümi canlılar peyda olur. Suların istiləşməsi ilə dənizdə təkhüceyrəli yosunlar və onlarla qidalanan mikroskopik canlı populyasiyalar artmağa başlayır. O qədər ki, bəzilərinin sayı hər kvadratmetrə milyonlara çata bilər. Bu, daha mürəkkəb balıqlar və onlarla qidalanan digər canlılar üçün qida dəyərinə malikdir.
Bu dövrlər həm də bəzi meduza növlərinin yerüstü formasından digərinə keçməsi üçün uyğun vaxtdır. Məsələn, Mərmərədə müşahidə edilən yosunların çiçəklənməsi suların isinməyə başladığı təbiətin coşduğu dövrlərə təsadüf edir. Kompas meduza kimi canlılarda suların istiləşməsi və qidanın artması ilə vaxtaşırı arta bilər. Yazın gəlişi və bayram mövsümünün açılması da bu canlıların insanlara təsiri ilə bağlı narahatlıq yaradır.
Dəniz bioloqu Dr. Mert Gökalp bəzi illərdə suyun istiliyinin artması və ətrafdakı qida miqdarı ilə əlaqədar olaraq bu canlıların populyasiyalarında həddindən artıq artımın müşahidə olunduğunu da qeyd edib. Gökalp, “Mərmərə dənizi həddindən artıq istiləşir və 25 milyon insanın məişət tullantıları lazımi təmizlənmədən bu dənizə atılır. Dəniz ətrafında az sayda müalicə qabaqcıl müalicəyə malikdir. Buna görə də, meduza və sifonofor kimi jele kimi canlılara üstünlük verəcək qidalarla zəngin şərait yaradılır. Bunun təsirini biz selikli qişa prosesində olduqca sərt şəkildə gördük. Digər bir məsələ həddindən artıq balıq ovu nəticəsində balıq populyasiyasının azalmasıdır. Əgər kifayət qədər balıq olsaydı, Mərmərədə bəziləri bu meduzalarla qidalana bilərdi. Nəticədə, temperaturun yüksəlməsi, çirklənmə və həddindən artıq balıq ovu, kompas meduzalarının artmasının əsas səbəbləridir. Onların Mərmərə dənizinə ya axınlar, ya da gəmilərin ballast suları (gəmilərin daşıma qabiliyyətinin təxminən 30-35 faizini təşkil edən hər hansı duz və ya şirin su) ilə daşındığı təxmin edilir.
Elmi olaraq Chrysaora hysoscella kimi tanınan kompas meduza, əsasən Şərqi Atlantik, Şimal dənizi və Aralıq dənizi sularında rast gəlinən meduza növüdür. Kompas meduzasının fərqli bir zəng formalı bədəni var və diametri 30 santimetrə qədər böyüyə bilər, lakin adətən daha kiçikdir. Zəng adətən şəffafdır və bir az mavi və ya sarımtıl rəngə malik ola bilər. Mərkəzdən yayılan bir neçə qəhvəyi rəngli V-şəkilli işarələrlə bəzədilib və adını ondan alıb. Bu işarələr suda göründükdə növləri müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Kompas meduzasının uzun, nazik və zərif uzantılarının (çadırlarının) zənginin yanlarından uzandığını bildirən Gökalp: “Bu uzantıların uzunluğu bir neçə metrə çata bilir və sancaq hüceyrə adlanan çoxlu sancma hüceyrələri ilə təchiz olunub. Bu sancma hüceyrələrinə cnidositlər, meduzaların müdafiə və ov tutmaq üçün istifadə etdiyi nizə kimi strukturları olan sancıcı hüceyrələr daxildir. Digər meduzalar kimi, kompas meduza da zəngvari bədənini büzərək və rahatlayaraq suda hərəkət edir. O, həmçinin mərkəzi diskin büzülməsi və rahatlaması vasitəsilə hərəkəti təmin edir, onun zəng formalı gövdəsini dibinə enmək və ya səthə qalxmaq üçün yerləşdirir. Səthdən bir dərinliyə enmək istəsə, dəqiqələr içində o dərinliyə enə bilər. Bu dərinlikdəki şərait (yemək, temperatur, duzluluq, cərəyan və s.) istədiyi kimi olsa, mövqeyini düzəldə bilər".
Aysun / Demedia.az
