Bu insan növü düşündüyümüzdən daha mədəni ola bilərmi?
Neandertalların zehninə dair təəccüblü yeni anlayışlar, nəsli kəsilmiş bu insan növünün düşündüyümüzdən çox daha mədəni olduğunu göstərir.
Ancaq çoxdan ölmüş bir növün ağlına daxil olmaq asan məsələ deyil.
2023-cü ilin əvvəlində tədqiqatçılar Cueva Des-Cubierta kimi tanınan İspan arxeoloji sahəsində qeyri-adi sayda iri heyvan kəllələrinin olduğunu açıqladılar. Onların bütün kəllələri əzilmiş olsa da, buynuzları nisbətən bütöv idi. Tədqiqatçılar tədricən içəridəki təbəqələri aşkar etdikcə mağaranın heyrətamiz mənzərəsi ortaya çıxmağa başladı. Alimlərin fikrincə, bu kəllələr ovçuluq və yığıcılığın sadə qalıqlarından başqa simvolik məna daşıyırdı.
Əgər bu nəzəriyyə doğrudursa, neandertalların bizim növlərimizi xarakterizə edən kompleks, simvolik anlayışlar və davranışlar inkişaf etdirmiş olma ehtimalı ortaya çıxır.
Bəs həqiqətən demək olarmı ki, təxminən 40.000 il əvvəl nəsli kəsilmiş insan növü olan Neandertallar öz ovlarının kəllə sümüklərinə diqqət yetirən rituallar inkişaf etdiriblər? Bu növün digər kəşfləri onların mədəniyyətinin aspektlərini vurğulayır və bəziləri hətta Neandertalların incəsənət adlandıra biləcəyimiz formalar yaratdıqlarını göstərir. Ancaq cavab hələ aydın deyil.
Qısaca Neandertal olaraq adlandırılan "Homo Neanderthalensis", Avrasiyada 250-40 min il əvvəl yaşamış bir insan növüdür. Biz ən yaxın qohumlarımızdan biri olan Neandertallarla sonuncu dəfə 550.000 ilə 800.000 il əvvəl ortaq əcdadı paylaşmışıq ki, bu da təkamül baxımından çox yenidir.
Tamamilə fərqli bir insan növünü bir yana qoyaq, hətta qədim insanların beyninə daxil olmaq arxeologiyanın ən böyük problemlərindən biridir. İlk Neandertal qalıqları 19-cu əsrdə təsbit ediləndən bəri bu növün necə yaşadığı və necə düşündüyü onları araşdıranları maraqlandıran maraqlı bir sual olmuşdur. Lakin son 160 ildə arxeologiyada böyük irəliləyişlərə baxmayaraq, bu sualın cavabı mürəkkəb və bəzən mübahisəli olaraq qalır.
Neandertallar bizim üçün həmişə Homo sapiens üçün fəlsəfi sütun olublar. Onlar ilkin olaraq Yer kürəsində mövcud olduğunu bildiyimiz yeganə insan növü idi və hətta digər qədim hominin növləri kəşf edilsə belə, Neandertallar özümüzü müqayisə edə biləcəyimiz bir növ güzgüyə çevrildilər.
Bütün bu müqayisələr əvvəlcə bizim xeyrimizə idi. Neandertalların Qərbi Avrasiyada yüz minlərlə il sağ qaldıqdan sonra təxminən 40.000 il əvvəl yox olması tədqiqatçıları bu qohumların bizdən daha az müvəffəqiyyətli olduğuna dair sübutlar axtarmağa sövq etdi. Və onların diqqət yetirdiyi ən bariz cəhətlərdən biri bizim növlərimizi Yer üzündəki bütün digər canlılardan fərqləndirdiyinə inandığımız şeyi tam olaraq əks etdirir: İdrak.
Sadə dillə desək, “idrak” bizim necə düşündüyümüzə, problemlərin həllindən tutmuş təxəyyülə qədər zehni proseslərimizə və qabiliyyətlərimizə aiddir. O, həmçinin hərəkətlərə, obyektlərə və ya yerlərə simvolik mənalar aid etməyi də əhatə edir.
Des-Kubiertada qazıntı aparan tədqiqat qrupu haqlıdırsa, bu, neandertalların ən azı bu yüksək idrak formalarından bəzilərinə qadir olduğunu sübut edir.
Aysun / Demedia.az
