Şok təyyarə QƏZASI: İllər sonra ortaya çıxan sirr

Hava nəqliyyatı statistik olaraq bu gün ən təhlükəsiz nəqliyyat növü kimi qəbul edilir.

İş o yerə çatıb ki, araşdırmalara görə, sərnişinin təyyarə qəzası ilə üst-üstə düşmə ehtimalının 11 milyonda 1 olduğu bildirilir. Ancaq bu qəzalar arasında elə fövqəladə hadisələr də var ki, hər bir detal onları “artıq yox” deməyə vadar edir. Təqvimlər 29 aprel 2013-cü il tarixini göstərəndə NATO-nun Əfqanıstandakı ən böyük şəhərciklərindən biri olan Baqram aviabazasında çalışan heyət adi bir günə yuxudan oyanaraq öz postlarına yerləşdirilib. Bazada hava hərəkətini təşkil edən və idarə edən şəxsi heyət gün ərzində təhlükəsiz eniş və eniş üçün lazımi planlar qurub və böyük ehtiyatla öz vəzifələrinə yola salınıb. Gün ərzində bazaya enməsi gözlənilən təyyarələrdən biri də ABŞ Ordusuna müqavilə əsasında yük xidməti göstərən Milli Hava Yollarına məxsus Boeing 474 tipli 102 saylı uçuş olub.

949CA qeydiyyatına alınmış və Lori adını daşıyan 20 yaşlı Boeing 747-400 1993-cü ildə Air France-da sərnişin təyyarəsi kimi karyerasına başlamış, 2007-ci ildə Fransa bayraqlı aviadaşıyıcıya bir ildən çox xidmət göstərdikdən sonra yük təyyarəsinə çevrilmişdir. 2011-ci ilin iyul ayında Milli Hava Yollarına daxil olan nəhəng yük təyyarəsi cəmi 72.000 saat uçuşa sahib idi.

Təyyarənin pilotu 34 yaşlı Bred Hasler Milli Hava Yollarının 9 illik əməkdaşı olub və Boeing 747-də 6000 saatdan çox uçuş edib. İkinci pilot Ceymi Li Brokaw da əsasən Boeing 747-də 1100 saat uçuş vaxtı olub. Təyyarə Fransadan havaya qalxdıqdan sonra Əfqanıstandakı Baqram Hava Bazasına enməli, orada 'MRAP' olaraq təsnif edilən 5 Minadan Mühafizə olunan zirehli texnikanı götürərək son təyinat məntəqəsi olan Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə gedəcəkdi. Uçuşda Pakistan hava məkanından istifadə edilmədiyi üçün təyyarəyə Baqram aviabazasında da yanacaq doldurulacaqdı. Bütün proses başa çatdıqdan sonra nəhəng təyyarə 2-si 12 ton, 3-ü isə 18 ton olmaqla 5 hərbi maşınla yük anbarında havaya qalxıb. Maşınların ümumi çəkisi 78 tona çatıb. Təyyarə həmçinin 40 tonluq yanacaq yükü ilə də yüklənib.

Baqramda yerli vaxtla 15:30-da havaya qalxan təyyarə uçuş-enmə zolağından rəvan şəkildə ayrılsa da, qalxma mərhələsində işlər pis getməyə başlayıb. Burnu birdən-birə anormal şəkildə qalxan təyyarə, mühərriklərin havada qalacaq qədər güc təmin edə bilməməsi səbəbindən havaya tutuna bilməyən "stal" olaraq xarakterizə edilən yerə düşüb və yerə çırpılıb. Nəhəng təyyarə toqquşmanın şiddəti ilə saniyələr ərzində alov topuna çevrilib və qəza nəticəsində təyyarədə olan 7 ekipaj üzvünün hamısı həyatını itirib.

Qəzadan sonra başlayan araşdırmada təyyarənin səhv yüklənmə nəticəsində yaranan hadisələrdən sonra qəzaya uğradığı müəyyən edilib. Təyyarəyə yüklənmiş 5 zirehli texnikadan birinin havaya qalxma zamanı lazımi qaydada bərkidilmədiyi və boş birləşmələrin qırıldığı müəyyən edilib. Bu, təyyarədəki yük balansının səhv olmasına səbəb olub. Havaya qalxan zaman təyyarənin arxasına doğru sürüşən zirehli maşının arxa bölmədəki bəzi sistemləri zədələdiyi və zəncirvari hadisələrdən sonra pilotların təyyarəni idarə edə bilmədiyi məlum olub. Bəs, təyyarənin bir tərəfində daha çox çəki kimi vəziyyətlər necə idarə olunur? Pilotlar belə bir vəziyyətə nəzarət edə bilərmi?

Aysun / Demedia.az