Qırmızı planet düşündüyümüz qədər qırmızı olmaya bilər...
Marsın Qırmızı Planet ləqəbinin yaxşı səbəbi var: Bu qırmızı rəng qədim, korroziyaya uğramış metallarda müşahidə olunan yüksək oksidləşmiş dəmir, qabıqlı maddə ilə bağlıdır.
Lakin Marsın yeni mozaika şəkli bu qonşu planetin əslində paslı kürədən daha çox olduğunu göstərir. Mars bir zamanlar planetimizdən çox da fərqlənmirdi, onun içindən ziddiyyətli rənglərin damarları axır; Yerə daha çox bənzəyən planetin səthi bütün istiqamətlərdə axan okeanlar və çaylarla dolu idi.
Avropa Kosmik Agentliyi bu yeni təsviri iyirmi ildir planetin ətrafında dövr edən Mars Express kosmik gəmisində Yüksək Tərifli Stereo Kameradan (HRSC) istifadə edərək hazırlayıb. Agentlik bu görüntünü elmdə 20 illiyini qeyd etmək üçün yayımlayıb. Nəqliyyat vasitəsi Marsdan 4000 km-dən 10300 km-ə qədər yüksəklikdən 90 şəkil toplayaraq ərazinin geniş sahələrini çəkib. Komanda daha sonra qlobal görünüş yaratmaq üçün bu şəkilləri birləşdirdi.
Marsın uçucu atmosferi, bəzən kifayət qədər qeyri-şəffaf olması keçmişdə planetin səthinin rənglərini kosmosdan görməkdə çətinlik yaradırdı.
Kosmik agentlik bu yaxınlarda dərc etdiyi məqalədə belə izah edib: “Toz işığı səpərək əks etdirir, rənglər arasında sürüşmələrə səbəb olur”. ESA-ya görə, bu uyğun olmayan parçalar bir yerə yığıldıqda, nəticə çox vaxt yamaqlı bir görünüş olur.
Rəng dəyişkənliyi problemini aradan qaldırmaq üçün mühəndislər rənglərə istinad edərək, rəngləri toxunulmaz saxlayaraq Marsın əvvəllər mümkün olduğundan daha mürəkkəb və dəqiq görünüşünü ortaya qoydular. Bu şəkildə planetin səthinin qızartı ilə yanaşı mavi, boz və qara sahələr də görünür.
Böyük, mavi tonlu ərazilər rəngini vulkanik fəaliyyət nəticəsində yaranan boz-qara qumlardan alır. Külək qumu daşıyır, kraterlərdə çuxurlu qaranlıq, təsirli qum təpələri yaradır. Alimlər deyirlər ki, su ilə aşınmış material əslində daha açıq rəngdə görünür. Su ilə eroziyaya uğrayan ən çox yayılmış iki mineral olan gil və sulfatlar maye suyun harada axdığını göstərir.
Mozaika Günəş sisteminin ən böyük kanyonu olan Valles Marinerisdə də böyük detalları əks etdirir. 4000 km-ə qədər uzanan bu nəhəng yarıq Böyük Kanyondan 10 dəfə uzundur. Bu bölgədə duzlu mineralları nazik tünd qum təbəqəsi əhatə edir. Bununla belə, bu yaxından baxmaq alimlərə daha parlaq materialın önə çıxdığı rəng dəyişikliklərini araşdırmaq şansı verir.
İllərdir ki, tədqiqatçılar Marsın vaxtilə çaylar və göllər tərəfindən yuyulduğuna dair kiçik əlamətlər tapırlar. Bir vaxtlar su ilə oyulmuş çay məcraları və dərin dərələr indi çuxurlu, tozlu torpağa çevrilib. NASA-nın Curiosity roveri aşınmış və qurumuş dərə yatağında tapılan bol yuvarlaq çınqılların fotoşəkillərini evə göndərdi.
Aysun / Demedia.az
