Dünyamız yeni dövrə qədəm qoyub? Cavab bu göldə gizlidir...
Kanadadakı təvazökar bir göl Yerin rəsmi tarixində radikal yeni bir fəsil üçün simvolik başlanğıc nöqtəsi ola bilər: Antroposen və ya insan yaşı.
Bu yaxınlarda bir qrup elm adamı bəşəriyyətin planetə böyük təsirinin ən yaxşı sübutunu Ontario ştatının Milton şəhərindəki Krouford gölündə tapmaq olar. Gölün nazik yataqları 20-ci əsrin ortalarında insanların yaratdığı deqradasiyanın zirvəsinə çatan minlərlə illik ekoloji tarixə malikdir. Alimlər deyirlər ki, nüvə silahlarının sınağı, qalıq yanacaqlar, meşələrin qırılması və qlobal ticarət kimi insan fəaliyyətləri Yer kürəsinin geoloji rekordlarında silinməz iz qoymağa başlayır.
Bu elan insanların planeti geoloji dövrdə yeni eranı açmaq üçün kifayət qədər dəyişib-dəyişmədiyini müəyyən etmək üçün illərlə davam edən səylərdən sonra gəlir. 2009-cu ildən bəri Antroposen İşçi Qrupu adlanan elmi qurum Yerin kimyası və iqliminin son bir neçə minilliklərdən fərqli olduğuna dair sübutlar toplayıb. Tədqiqatçıların son məqsədi geoloji qeydlərdə insanların yaratdığı təhlükəli çevrilməni mükəmməl şəkildə qoruyub saxlayan “qızıl işarə” nöqtəsini tapmaq idi.
Ontariodakı Brok Universitetinin yer elmləri professoru və tədqiqat qrupunun göldə araşdırmasına rəhbərlik edən Francine McCarthy deyir ki, Crawford Lake göstərir ki, "Yer sisteminin bütün müxtəlif komponentləri və onların bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsi çox fərqlidir. əvvəllər idilər”. "Biz qərara gəldik ki, bu, bu ekzistensial problemi göstərmək üçün ən yaxşı yerdir."
Bəşəriyyətin yaratdığı ətraf mühitin dağıdılması yeni dövrə başlayıbmı?
Yerin keçmişinin fazalarını araşdıran tədqiqatçıların altı aydan bir bir araya gəldiyi Beynəlxalq Stratiqrafiya Konqresində çıxış edən işçi qrupun üzvləri Antroposenin 1950-ci ildə başlayan yeni bir dövr kimi təyin olunmasını və Krouford gölünün də qızıl simvolu olmasını tövsiyə ediblər. .
Antroposen Yerin rəsmi 4,6 milyard illik qrafikinə əlavə edilməzdən əvvəl daha geniş geoloji icma öyrənməlidir. Önümüzdəki aylarda təklif son 2,4 milyon ilin tarixini bölməkdən məsul olan Dördüncü Dövrün Stratiqrafiyası üzrə Alt Komitəyə təqdim olunacaq. Daha böyük Beynəlxalq Stratiqrafiya Komissiyası daha sonra səs verəcək. Əgər bu bürokratik əngəlləri dəf edə bilsə, təklif gələn il Cənubi Koreyada keçiriləcək Beynəlxalq Geologiya Konqresində təsdiqlənəcək.
Crawford Lake Antarktidanın buzu, iki uzaq mərcan rifi, dağ başında torf bataqlığı və çirklənmiş Kaliforniya körfəzi də daxil olmaqla dünyanın hər yerindən 12 qızıl mayak namizədi arasından seçildi. Onların hər biri 1950-ci ildə eyni vaxtda insan çirklənməsinin artmasına dair sübutları ehtiva edirdi. Xüsusilə, Antroposenin əsas göstəricisi kimi xidmət edəcək nüvə silahı sınaqlarından radioaktiv plutoniumda sıçrayış var idi.
Leicester Universitetinin geoloqu və Antroposen İşçi Qrupunun sədri Kolin Uoters deyir: "Bütün mühitlərdə, bütün planetdə çox dəqiq geokimyəvi sərhəd mövcuddur".
Söhbət təkcə iqlim dəyişikliyi və ya biomüxtəlifliyin itirilməsi ilə bağlı deyil. Bu, təkcə insanların daşıdığı çöküntü deyil. Buranı bu qədər vacib edən onların hamısının bir araya gəlməsidir”.
Aylarla davam edən müzakirələrdən sonra Makkarti və Uoters də daxil olmaqla komandanın 22 üzvü qərara gəldilər ki, Krouford gölünün Antroposen dövrünə dair sübutları başqa yerlərdən daha yaxşı nümayiş etdirir. Nüvə tullantılarından əlavə, göldə sənaye çirklənməsi, növlərin yox olması və qlobal iqlim dəyişikliyinin izləri də var. Yanan qalıq yanacaq məhsulu olan uçucu kül adlanan kiçik qara hissəciklər çöküntülərin hər tərəfinə yayılmışdır. Basdırılmış ağac polenlərinin növlərindəki dəyişikliklər ətrafdakı meşənin artan temperaturlara necə reaksiya verdiyini göstərir.
"Bu, təkcə iqlim dəyişikliyi və ya biomüxtəlifliyin itirilməsi ilə bağlı deyil" dedi tədqiqat qrupunun tədqiqatını dəstəkləyən Berlindəki Maks Plank Elm Tarixi İnstitutunun direktoru Yurgen Renn. Bu, təkcə insanların daşıdığı çöküntü deyil. "Buranı bu qədər vacib edən, hamısının bir araya gəlməsidir." “Biz onlara çox əlaqəli bir fenomen kimi yanaşmalıyıq. Biz bunu anlamaq və cəmiyyətlərimizi buna uyğunlaşdırmaq üçün səy göstərməliyik”.
Yenə də bütün elm adamları Antroposenin geoloji zaman miqyasına aid olduğuna əmin deyillər.
Aysun / Demedia.az
