Bu hansı heyvandır? - Dinozavrları ovlayırdı...

Təbaşir Dövründə, 125 milyon il əvvəl, təxminən ev pişiyi böyüklüyündə olan cəsur bir məməli özündən üç dəfə böyük bir dinozavr növü ilə qarşılaşdı və bunun dadlı bir yemək ola biləcəyini düşündü.

Çinin şimal-şərqində tapılan fosil Repenomamus Robustus adlı porsuq kimi heyvanla Psittacosaurus kimi tanınan ot yeyən dinozavr növü arasında ölümcül mübarizəni ortaya qoyur.

Kanada Təbiət Muzeyinin tədqiqatçısı paleobioloq Cordan Mallon deyir ki, bu, o dövrdə məməlilərin dinozavrların kölgəsində yaşadıqları fikrini şübhə altına alan tarixi tapıntıdır.

“Son vaxtlara qədər bizim biliyimiz bu idi ki, ekoloji qarşılıqlı təsir birtərəfli idi: Böyük dinozavrlar kiçik məməliləri yeyirdi. Bu fosil bunu tərsinə çevirir; Görünür, bu məməlilər kifayət qədər ac və ya köməksiz olduqları zaman dinozavrı belə məhv edə bilirdilər”.

Scientific Reports-da diqqət çəkən fosillə bağlı dərc edilən yeni araşdırmanın müəlliflərindən biri olan Mallon, “İki heyvan ölümcül döyüşə girdi və az qala bir-birinə qarışdı. "Bu, bir məməlinin dinozavr qarşısında yırtıcı davranışının ilk sübutlarından biridir."

Repenomamus robustusun 125 milyon il əvvəl Psittacosaurusa hücum etdiyi anı bir rəssam təsvir etmişdir. İllüstrasiya: Michael W. Skrepnick
Psittacosaurus dinozavr növü təxminən 125-101 milyon il əvvəl indiki Asiya, Rusiya, Monqolustan və Taylandda geniş yayılmışdır. Güclü, tutuquşuya bənzəyən dimdiyi var idi, arxa ayaqları üzərində yeriyirdi, ön ayaqlarında pəncələri var idi və uzunluğu təxminən 2 metrə çata bilirdi.

Robustus, erkən Təbaşir dövründə yaşayan iki Repenomamus növündən daha kiçik idi. Daha böyük növlər porsuq ölçüsünə qədər böyüyə bilər. Buna baxmayaraq, o dövrdə dünyanın ən böyük məməliləri arasında idi. Çünki bu dövrdə hələ də dinozavrlar üstünlük təşkil edirdi və məməlilərin sayı çox az idi.

Fosilin yaxından çəkilmiş fotoşəkili. Foto: paleontoloq Qanq Han
Fosil göstərir ki, R.Robustus Psittacosaurusun alt çənəsini sol ön pəncəsi ilə tutmuşdur. Məməlinin sol arxa pəncəsi dinozavrın arxa ayağını tutur və dişləri ovunun qabırğalarına yapışdırılır.

Vulkanik qayalara gömülmüş Psittocosaur və Repenomamus fosilləri ilk baxışda təəccüblü görünməyə bilər. Bir çox məməlilər sağ qalmaq üçün əllərinə düşən hər şeyi yeyirlər. Vulkanik fəaliyyətlə donmuş bu an məməlini mədəsini doyurmaq üzrə olduğu anda ortaya çıxarır.

Beləliklə, təbiətin ölümsüzləşdirdiyi bu an baş verəndə, başqa sözlə, bu 'qədim fotoşəkil' çəkiləndə Robustus leş yeyirmi?

Çindəki Hainan Elm və Texnologiya Peşə Universitetinin paleontoloqu Qanq Hanın rəhbərlik etdiyi bir qrup tərəfindən aparılan ətraflı araşdırma bu məməlinin cəsədi udmadığını ortaya qoydu.

Psittakozavrın sümükləri səliqəli şəkildə yerindədir, dişləmə izlərinin heç biri leş dişləməsindən gözlənilmir. Üstəlik, iki heyvanın bir-birinə qarışması, zibilləmə vəziyyətində çox az ehtimal olunur. Həmçinin, təcavüzkar dinozavr olsaydı, yəqin ki, məməli də yuxarıda olardı. Mallon deyir:

Əgər məməli ölü bir dinozavrla qarşılaşsaydı, iki heyvanın bu qədər iç-içə olması mümkün olmazdı. Sübutlar aktiv hücumun getdiyini göstərir.

Biz bilirik ki, müasir dövrdə şir və ya canavar kimi aqressiv heyvanlar daha böyük ovları ələ keçirə bilirlər. Bal porsuqları eyni ölçüdə olan antilopları da ovlaya bilər. Və bu, qədim məməlilərin dinozavrları yediyinə dair ilk sübut deyil: 2005-ci ilin yanvarında başqa bir kəşf R.Robustusun mədəsində Psittacosaurus körpəsinin qalıqlarını tapdı.

Bu fosili müstəsna edən, məməlinin demək olar ki, tam yetkin dinozavrlara hücum etdiyi anı sənədləşdirməsidir. Alimlərin fikrincə, nəsli kəsilmiş canlıların ov davranışına işıq salan fosillərin tapılması olduqca nadirdir.

Mallon deyir ki, döyüşərkən öldüyü güman edilən iki canlı vulkan püskürməsindən sonra ani sel sürüşməsi ilə birlikdə basdırılmış ola bilər: "Bu, həyatda bir dəfə rast gəlinən fosildir".

Bu iki tarixdən əvvəlki varlıq sümüklərini geridə qoydu ki, milyonlarla il sonra hekayəni bir araya gətirə bilək. Nə baş verdiyini dəqiq bilməsək də, ehtimal olunan yırtıcıların son yeməyi olan bir dinozavrın olduğuna dair sübutlarımız var. Və belə görünür ki, Təbaşir əsl “ovçu və ya yırtıcı” dünyasıdır və hətta dinozavr üçün də çox təhlükəli bir aləmdir.

Aysun / Demedia.az