Səssizliklə bağlı inanılmaz FAKTLAR

Getdiyin konsertdə mahnının bitdiyi o an...

Dramatik nitqdəki o pauza... Maşında alovu söndürdüyün o sükut... Yaxud bu yazını oxuyarkən verdiyin o nəfəs “üç xal”. Bu anlarda heç nə eşitməyəndə nə eşidirik? Səssizliyi dərk edirikmi? Yoxsa biz heç nə eşitmirik və bu yoxluğu sükut kimi şərh edirik?

Simon & Garfunkel-in ən əhəmiyyətli mahnılarından biri olan "Səssizliyin səsi" fəlsəfi bir sualdır, lakin psixoloqlar tərəfindən də həll edilə bilər.

Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında bazar ertəsi nəşr olunan bir məqalədə tədqiqatçılar insanların səsləri eşitdikləri kimi sükutu qəbul etdiklərini göstərmək üçün bir sıra sonik illüziyalardan istifadə ediblər. Tədqiqat beynimizin səssizliyi necə işlədiyinə dair fikir verməsə də, nəticələr göstərir ki, insanlar sükutu yalnız səslər arasındakı boşluq kimi deyil, özlüyündə bir "səs" kimi qəbul edirlər.

'Beynimdə qurulan görüntü hələ də dayanır'
Cons Hopkins Universitetinin koqnitiv elm və fəlsəfə üzrə aspirantı və tədqiqatda iştirak edən elm adamlarından biri Rui Zhe Goh “koan”dan danışır (Koan: Zen Buddizm tələbələrinin meditasiya etməsi üçün ev tapşırığı kimi verilən məntiqi həlli olmayan problem. Koan həm də qısa hekayə, dialoq və ya hekayə ola bilər):

Sükut, vaxt keçirmə təcrübəsidir.

Rui Zhe Goh bu ifadəni "Sükut təmiz zamanın eşitmə təcrübəsidir" kimi şərh edir. Bu fikir sayəsində tədqiqatçılar sükutun, “səsin olmamasının” həqiqətən də yaşadığımız bir şey olub-olmadığını düşünürlər.

Johns Hopkins-in koqnitiv alimi və tədqiqatın başqa bir müəllifi Chaz Firestone deyir ki, əgər sükut “əslində səs deyilsə və biz hələ də onu eşidə biliriksə, eşitmək sadəcə səslərdən daha çox şeydir”.

Ancaq sadəcə "Səssizliyi dərk edə bilirsənmi?" sualı atmaq çətin vəziyyət yaradır. Bu səbəbdən iki tədqiqatçı filosof Yan Fillipsə fərqli sual verirlər: Ağıl səslərə münasibətdə olduğu kimi susmağa da yanaşırmı?

"İnsanlar dinləmədən eşidirlər"
Tədqiqatçılar bir qrup insanı bir sıra səs illüziyaları ilə onlayn sınaqdan keçirdilər. İlk sınaqda iştirakçılar tək uzun davamlı səsi iki qısa səslə müqayisə etdilər. İki hissədə səsin ümumi müddəti bir hissədəki səsə bərabər olsa da, iştirakçılar bir parça səsin daha uzun sürdüyünü bildiriblər.

Bu illüziyanı səssizliyə uyğunlaşdırmaq üçün Goh və həmkarları testi tərsinə çevirdilər. Alimlər restoranların, izdihamlı bazarların, qatarların və ya oyun meydançalarının ətraf səslərindən istifadə etdilər və iştirakçıların müqayisəsi üçün sükut izləri əlavə etdilər. Nəticə eyni oldu. İnsanlar tək bir sükutun eyni uzunluqdakı iki tam sükutdan daha uzun olduğunu düşünürdülər.

Tədqiqatçılar belə bir fərziyyə irəli sürdülər ki, insanlar səssizliyi özbaşına bir səs forması kimi qəbul edərlərsə, sükutlar da səslərlə eyni illüziyaya məruz qalmalıdır. İllüziya işlədi, hətta Qoh da testləri özü hazırlasa da, eyni illüziyaya düşürdü.

Chaz Firestone deyir ki, illüziyalar səslərdə olduğu kimi sükutda da güclüdür. Yəni insanlar səslərə necə reaksiya verirlərsə, “susmaya” da eyni reaksiyanı verirlər.

"Sənə öyrədə biləcəyim sözlərimi eşidin"
Araşdırmanı həyata keçirən qrupda olmayan, lakin Pensilvaniya Universitetində idrak elmləri sahəsində araşdırmalarını davam etdirən alim Sami Yousif bildirir ki, əgər səslərin qulağımızdakı hüceyrələrə dəyən dalğalar olduğunu düşünsək, səssizliyin səsi ola bilməyəcəyi qənaətinə gəlmək asandır, lakin bu, səssizliyin yaşana bilməyəcəyi və ya hiss edilə bilməyəcəyi anlamına gəlmir.

Dr. Yusifin fikrincə, araşdırma “ortaya çıxan boşluqların da bir “hadisə” olduğunu ortaya qoyur. Tədqiqatçıların səs əvəzinə sükutdan istifadə etmələrini də təqdir edən Dr. Yusif əsəri “ağıllı” kimi xarakterizə edir.

Tədqiqatçılar insanların beyninin susmağa necə reaksiya verdiyini öyrənməyiblər, lakin Mr. Goh təklif edir ki, hazırkı tədqiqatlar sükutun qavranılmasında müəyyən neyronların və sinir proseslərinin iştirak etdiyi fikrini dəstəkləyir. Və sükutu qəbul etdiyimizi bilmək sükutu daha da ucaldır (!). Goh deyir: "Sükut əsl təcrübədir. Sükutun "səslərini" eşitdiyimizi öyrənəndən sonra bəlkə də hamımız sakit anlara daha çox diqqət yetirəcəyik.

Aysun / Demedia.az