Marsda ŞOK KƏŞF: Altıbucaqlı formalar niyə hamını həyəcanlandırdı?

NASA-nın Curiosity roveri Marsda Sharp dağının üzərindən keçərkən qəribə çatlamış ərazi aşkar edib.

Planetimizdən 225 milyon kilometrdən çox məsafədə yerləşən bu qurudulmuş palçıqdakı maraqlı naxışlar geoloqlar üçün maraqlı kəşfdir. Çünki altıbucaqlı naxış əmələ gətirən bu çatlar bölgənin ara-sıra yaş və quru dövrlərdən keçdiyini göstərir.

Alimlər düşünürlər ki, bu cür ətraf mühit dəyişiklikləri (Yerdəki kimi) mikroorqanizmlərin əmələ gəlməsi üçün lazım olan kimyəvi reaksiyaları işə salır.

Bəli, indiyə qədər tədqiqatçılar Marsda həyatın çoxdan mövcud ola biləcəyinə dair çoxlu sübutlar tapıblar. Ancaq bu yeni geoloji tapıntıların bütün bunlardan çox daha əhəmiyyətli olduğu düşünülür. Çünki tapıntılar Qırmızı Planetdə həyatın yaranmasına səbəb ola biləcək ekoloji şəraiti ortaya qoyur.

Fransadakı Astrofizika və Planetologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutundan Uilyam Rapin, "Bu, Marsın qədim iqliminin Yerə bənzər müntəzəm yaş-quru dövrlərə malik olduğunu gördüyümüz ilk konkret sübutdur" dedi. Ancaq daha da əhəmiyyətlisi, nəm-quru dövrlər həyata gətirib çıxara biləcək molekulyar təkamül üçün dəstəkləyici, bəlkə də zəruridir”.

Rapin də daxil olmaqla bir qrup tədqiqatçı Nature jurnalında bu qəribə nümunənin qədim Marsda baş verən yaş-quru dövrələrin ilk sübutunu necə təqdim etdiyini təsvir edən bir məqalə dərc etdi.

Yaş-quru dövrlər həyata gətirib çıxara biləcək molekulyar təkamül üçün dəstəkləyici, bəlkə də zəruridir.

Curiosity gillə zəngin təbəqə ilə sulfat adlanan duzlu maddələrlə dolu başqa bir təbəqə arasındakı keçid zonasını araşdırarkən palçıq çatlarını tapdı.

Gil mineralları suda əmələ gəlir, sulfatlar isə suyun buxarlanması zamanı əmələ gəlir. Araşdırmalara görə, bu aralıq bölgə Sharp dağının yerləşdiyi Qale kraterindəki göl və çayların çəkilməyə başladığı dövrün izlərini əks etdirir.

Bəs bu formalar necə yaranıb?

Alimlərin fikrincə, palçıq quruduqca kiçildi və T şəklinə düşdü. Rütubət geri qayıtdıqda, sözügedən naxışlar yenidən yumşaldı, T-ləri Y-yə çevirdi, altıbucaqlılar meydana gətirdi.

Geoloqlar bildirirlər ki, ərazidə toplanan çöküntülər daim yeni altıbucaqlılar əmələ gətirir. Curiosity, çatların kənarlarında onların aşınmasına mane olan duzlu təbəqə tapdı və bu, bu formaların milyardlarla il yaşaya biləcəyini izah edir.

Alimlər Yer kürəsində həyatın necə başladığını dəqiq bilmirlər. Lakin möhkəm bir nəzəriyyə göstərir ki, yaş və quru şərait arasında salınan mikroblar üçün mühit yaradır. Bunlar sadə, ibtidai və canlı varlıqlardır. Biologiyada bu erkən molekullar arasında karbon əsaslı polimerlər, o cümlədən nuklein turşuları var.

Palçıq quruduqca kiçilir və T şəklinə düşür. Rütubət qayıtdıqda, naxışlar yenidən yumşalır və altıbucaqlılar yaratmaq üçün y-yə çevrilir. Şəkil: NASA / JPL-Caltech / MSS
Marsda tapılmayan tektonik plitələr planetin səthini formalaşdırdığı üçün Yerimizdə erkən tarixin izləri itdi. Marsdakı palçıq yarıqlarını tədqiq etməklə alimlər təkcə Qırmızı Planet haqqında deyil, həm də Yerdəki həyatın mənşəyi haqqında daha çox məlumat əldə etməyə ümid edirlər.

Rapin deyir: "Bu planetdə həyatın yaranmasına səbəb ola biləcək təbii proseslərin izləri hələ də qalmaqdadır".

"Biz Mars kimi bir planetlə qonşu olduğumuz üçün çox şanslıyıq".

Aysun / Demedia.az