3 min illik tarixi yerdən çıxanlar... - ŞOK
Təxminən 2900 il əvvəl Assuriya kralı II gil kərpic üzərinə çəkilmişdir.
Aşurnasirpala məxsus olduğu yazılıb. Üzərində "Aşurnasirpalın sarayının mülkü" yazılmış kərpic 70 ildən çox əvvəl Neo-Assuriyanın paytaxtı Nimrudda, indiki İraqın Mosul şəhəri yaxınlığında aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilib. Kərpicin səthindəki heyrətamiz mixi yazı onun kral birləşməsinin bir hissəsi olduğunu göstərirdi. Ancaq kərpicin hekayəsi bununla məhdudlaşmırdı. Araşdırma aparılan kərpiclə bağlı ortaya çıxan faktlar bütün dünyanın diqqətini çəkəcək qədərdir.
Kərpicin səthindəki heyrətamiz mixi yazı onun kral birləşməsinin bir hissəsi olduğunu göstərirdi. Yazıda “Asurnasirpalın sarayının mülkü” yazılıb. Bu ifadə Nəmrudda Şimal-Qərb Sarayı kimi tanınan sarayı tikən eramızdan əvvəl 19-cu əsrə aiddir. Burada 883-859-cu illər arasında hökm sürən eyni adlı ikinci Assuriya padşahı nəzərdə tutulurdu. Təxminən 3000 il əvvəl yazılmış kərpic alimlərə onu birbaşa Aşurnasirpalın hakimiyyətinə aid etməyə kömək etdi.
Çıxarılan DNT ardıcıllıqla aparıldıqdan sonra tədqiqatçılar bitkilərin 34 müxtəlif taksonomik qruplarını müəyyən ediblər. Ən bol ardıcıllığa malik bitki ailələri Brassicaceae (kələm) və Ericaceae (kol) olmuşdur. Təmsil olunan digər ailələr Betulaceae (ağcaqayın), Lauraceae (dəfnə), Selineae (yerkökü və cəfəri olan ailə) və Triticeae (mədəni otlar) idi.
Danimarkanın paytaxtı Kopenhagen Universitetinin assuroloqu Troels Pank Arboll deyir ki, kələmlərin üstünlük təşkil etməsi maraqlıdır, çünki bu dövrə aid, adətən gil lövhələrə yazılmış mixi yazıların əksəriyyətində assuriyalıların kələm yediyinə dair heç bir qeyd yoxdur. Arboll, "Kələm qədim mətnlərdə çox rast gəlinmir. Bu, becərilməmiş vəhşi bir növ, yoxsa tapdığımız mətnlərdə qeyd olunmayan və ya təsvir olunmayan bir şey olub-olmadığını düşünməyə vadar edir".
Kərpic ilk növbədə yerli Dəclə çayı yaxınlığında toplanmış palçığı saman, saman və ya heyvan peyin kimi materiallarla qarışdırmaqla hazırlanmalıdır. Ola bilsin ki, üzərində mixi yazılar yazılmamışdan əvvəl qəlibə salınıb günəşdə qurumağa buraxılıb. Kərpici heç vaxt yandırmamaq və onun təbii şəkildə qurumasına icazə vermək gildə sıxışan genetik materialın qorunmasına kömək etdi.
Məqalənin həmmüəllifi Dr. Sophie Lund Rasmussen dedi: "Bir gil kütləsi içərisində çirklənmədən effektiv şəkildə qorunan qədim DNT-nin 2900 illik gil kərpicdən uğurla çıxarıla biləcəyini kəşf etmək bizi çox həyəcanlandırdı. Bu tədqiqat layihəsi əhəmiyyətinin gözəl nümunəsidir. “Tədqiqatda iştirak edən müxtəlif ekspertiza bu materialın tədqiqinə və onun əldə etdiyi nəticələrə vahid yanaşma təmin etdi” dedi.
Gil materialları demək olar ki, həmişə dünyanın istənilən arxeoloji yerində olur və çox vaxt dəqiq tarixlənə bilər.
Aysun / Demedia.az
