Günəşdəki partlayışlar Ay və Marsdakı astronavtlara necə təsir edəcək?
İlk dəfə olaraq, Yer, Ay və Marsdakı alətlər nəhəng günəş alovunun təsirlərini eyni vaxtda ölçdü və müxtəlif planetlərdə radiasiya məruz qalmasının necə dəyişəcəyinə dair yeni məlumatlar verdi. Hadisə, 28 oktyabr 2021-ci ildə Günəş atmosferinin xarici təbəqəsindən kosmosa plazmanın emissiyası olan tac kütləsinin atılmasının nadir bir növü idi.
Bu partlayış o qədər böyük idi ki, enerjili hissəcikləri geniş kosmosa atdı və təxminən 115 milyon il fərqlə Günəşin əks tərəflərində olarkən həm Mars, həm də Yerə dəydi.
Partlayış hətta Yerin "maqnit qabarcığını" deşə bildi, bu, 1940-cı illərdən bəri 73-cü dəfədir. Yer üzündə atmosfer və maqnit sahəsi insanları Günəşin yaratdığı əksər hava hadisələrinin zərərli sağlamlıq təsirlərindən qoruyur. Bu nöqtədə elm adamları əslində elektrik şəbəkələri və telekommunikasiya sistemlərindəki kəsintilərdən daha çox narahatdırlar.
Ancaq "bütün dünyalar" o qədər də şanslı deyil.
Hadisəni araşdıran fizik Jingnan Guo öz şərhində: "Bu hadisələri başa düşmək Ay səthinə gələcək ekipaj missiyaları üçün çox vacibdir" dedi.
Astronavtlar üçün ən böyük risk
Yeni araşdırmada, Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) ExoMars orbitatoru, NASA-nın Curiosity rover, Çinin Chang'e-4 Ay eniş aparatı, NASA-nın Ay Kəşfiyyat Orbiteri və Almaniyanın A tam beynəlxalq kosmik gəmisi, o cümlədən Yer orbiti də daxil olmaqla, iştirak edib. EuCROPIS kosmik gəmisi. Nəticələr Geographical Research Letters jurnalında dərc olunan məqalədə dərc olunub.
Yaxın bir neçə onillikdə və ondan sonrakı illərdə kosmosun dərinliklərinə səyahət edəcək astronavtlar üçün ən böyük təhlükələrdən biri onların günəşdəki güclü partlayışlar nəticəsində yaranan kosmik radiasiyaya məruz qalması olacaq.
NASA və Avropa Kosmik Agentliyi (ESA) son kəşfiyyat hədəfləri olan Ay və Marsla bu günəş hadisələrini və onların insanlar üçün risklərini daha yaxşı anlamağa çalışır. Yüksək səviyyədə radiasiya udulmasına məruz qalan astronavtlar (700 milliqramdan çox) sümük iliyinin parçalandığı və infeksiyaya və daxili qanaxmaya səbəb ola biləcəyi "radiasiya xəstəliyindən" əziyyət çəkə bilər.
*Boz: Radiasiyaya məruz qalan maddədə udulmuş enerjinin miqdarını ölçmək üçün istifadə edilən vahiddir. Adını ingilis fiziki Lui Harold Qreyin şərəfinə almışdır.
ESA-ya görə, bir astronavt 10-dan çox boz doza qəbul etsəydi, yəqin ki, iki həftədən çox sağ qala bilməzdi. Apollon astronavtları 1972-ci ilin avqustunda Ayda olarkən belə bir günəş partlayışından çətinliklə xilas oldular. Xoşbəxtlikdən hadisə ekipajlı Apollo 16 və 17 missiyaları arasında baş verdi.
Lunar Reconnaissance Orbiter-in məlumatlarına görə, 2021-ci ilin oktyabrında ölçülən hadisə Ayda cəmi 31 milligray olaraq təsbit edildi. Bununla belə, Jingnan Guo qeyd edib ki, ekspertlər 5 ildən bir baş verən hadisənin əlavə radiasiya mühafizəsi təmin edilmədiyi təqdirdə "təhlükəsiz doza səviyyəsini" keçə biləcəyini hesablayıblar.
Aysun / Demedia.az
