Ayda inanılmaz layihə...
Həyətlərimizə teleskoplar qoyduq, əgər bu kifayət etmədisə, dağların lap ortasında teleskoplar qurduq, bu da yetərli deyilsə, teleskoplarımızı kosmosa göndərdik.
Texnologiyada hər bir irəliləyişlə biz kainat haqqında təəccüblü yeni kəşflər edə bilmişik. Bəs bu rəsədxanalarda növbəti addımımız nə olacaq?
arXiv-də dərc olunan yeni məqaləyə görə, sözügedən “tərəqqi” Ayın səthi ola bilər.
Ayın səthinə teleskop yerləşdirmək yeni fikir deyil. NASA artıq LCRT kimi tanınan Ay Krateri Radio Teleskopunu maliyyələşdirib.
Apollon missiyaları zamanı astronavtlar Ayın səthinə retroreflektorlar yerləşdirdilər ki, bu da Yerdəki astronomlara Aya olan məsafəmizi millimetr xəta ilə ölçməyə imkan verdi.
Bu yeni məqalədə müəlliflər bir neçə tanınmış ideyanı ümumiləşdirir və “hiperteleskop” adlı yeni konsepsiya təqdim edirlər.
Ayın uzaq tərəfində quraşdırılacaq LCRT kimi radio teleskoplar ən populyar təklif olsa da, Ay Qütblərində Həyat Axtarış Teleskopu (LFTALP) - 6,5-dən ibarət olan Ay Qütblərində Həyat Axtarış Teleskopu kimi təkliflər də var. metr teleskopları. Bu teleskopun ekzoplanet atmosferlərinə fokuslanacağı bildirilir.
Lunar Optical UV Explorer (LOUVE) - Optical Lunar Infrared Explorer üçün tövsiyə də var. Bu teleskop ideyasının diqqət mərkəzində parlaq infraqırmızı obyektlərdir. Qravitasiya dalğası rəsədxanasına bənzər təkliflər də var.
Bütün bu təkliflərin problemi ondan ibarətdir ki, onları hətta Yer kürəsində belə qurmaq texniki cəhətdən çətindir. Ayda bir sıra teleskoplar qurmaq ideyası təkcə iddialı deyil, həm də mövcud texniki imkanlarımızdan kənardadır. Beləliklə, məqalə müəllifləri daha sadə ideya təklif edirlər: Ayın relyefindən öz xeyrinə istifadə edən sadə optik teleskop.
Optik teleskopun gücü əsasən onun əsas güzgüsünün ölçüsündən və teleskopun fokus məsafəsindən asılıdır. Dünyada birdən çox güzgüdən istifadə etməklə bu fokus məsafəsini artırmaq mümkündür.
Gücünü kraterlərdən alacaq
Hiperteleskop, əsas güzgü kraterin döşəməsinə nisbətən yerləşdirilən bir sıra güzgülərdən istifadə etməklə tikilə bilər. Teleskopun sensor klasterini kabel vasitəsilə ondan asmaq olar. Arecibo Rəsədxanasındakı sensorlar qabın üstündə asılmış kimi. Güzgülərin böyük olmasına ehtiyac olmadığı üçün onları qurmaq daha asan olacaq və kraterin ümumi forması onları yerləşdirmək üçün daha az "yer gücü" tələb olunacaq deməkdir.
Bu fikrin bir variantı kraterin bir tərəfinə güzgülər, digər tərəfə sensorlar kimi alətlər yerləşdirməkdir. Bu, çox uzun bir fokus uzunluğu təmin etsə də, belə bir teleskopun müşahidə sahəsi məhdud olacaq.
Bütün bu fikirlər hələ çox erkən dövrlərdir. Onların tikintisinə başlamazdan əvvəl aradan qaldırılmalı olan ciddi çətinliklər var. Məsələn, zamanla güzgülərin üzərində toz toplana bilər və onları təmizləmək lazımdır. Yaxud Ayda Yerdəkindən daha az zəlzələ olsa da, zəlzələ baş verən zaman güzgülərin və sensorların yenidən tənzimlənməsinə ehtiyac ola bilər.
Amma dəqiq olan odur ki, biz Aya qayıdırıq və orada teleskoplar da quracağıq. İndi “Ay rəsədxanası”nın istifadəyə verilməsi an məsələsidir.
Aysun / Demedia.az
