102 min kilometr yüksəklikdən Yerə nə göndəriləcək?
Bazar günü, sentyabrın 10-da, NASA-nın OSIRIS-REx kosmik gəmisi qısa müddətə təkanlarını işə saldı və Yer kürəsinin istiqamətini təyin etdi.
Sentyabrın 24-ü bazar günü Bennu asteroidindən qaya və toz nümunələri daşıyan kapsulunu 63.000 mil (təxminən 102.000 kilometr) hündürlükdən Yerə atacağı gözlənilir.
Bu kiçik, lakin kritik orbit korreksiyası manevri olmasaydı, kosmik gəmi və onun asteroid yükü sadəcə olaraq Yerdən keçmiş olardı. Bununla belə, hazırda onun Kaliforniya sahillərində atmosferə girəcəyi proqnozlaşdırılır.
Ekipajsız kosmik gəmi Yerə yaxın olan asteroidi ziyarət etmək üçün son yeddi il ərzində kosmosda təxminən 7 milyard km qət etdi və hədəfi Bennuya çatdı. 2020-ci ilin oktyabr ayında o, təxminən 60 qram və ya təxminən bir fincan ölçüsündə nümunə topladı.
Kosmik gəmi hazırda təxminən 23.000 km/saat sürətlə Yerə doğru gedir və nümunəni evə gətirməyə çalışacaq. Müəyyən bir sürət və bucaqla hərəkət edən kapsul buraxıldıqdan təxminən 13 dəqiqə sonra Solt Leyk Sitidən cənub-qərbdə, Müdafiə Departamentinin Yuta Test və Təlim Poliqonunda əvvəlcədən müəyyən edilmiş ərazidə (58 kilometrə 14 kilometr) enəcək.
NASA-nın layihə meneceri Rich Burns deyir: “Bu, basketbol meydançası uzunluğunda dart atmağa və öküz gözünə dəyməyə bərabərdir”.
Əgər bu işə yarayarsa, OSIRIS-Rex asteroid nümunəsini qaytaran ilk ABŞ missiyası olacaq.
OSIRIS-REx missiyasının məqsədi nədir?
OSIRIS-REx 8 sentyabr 2016-cı ildə Floridadan buraxılıb. 4,5 milyard yaşlı Bennudan nümunələr götürən kosmik gəmi 2021-ci ilin mayında Yerə qayıtmağa başlayıb.
NASA-nın 800 milyon dollarlıq büdcəli OSIRIS-Rex missiyasının məqsədi Bennu asteroidindən nümunələr toplamaq və laboratoriya tədqiqatları üçün Yerə gətirməkdir.
1969-1972-ci illər arasında Apollon missiyaları tərəfindən toplanan Ay torpağından bəri NASA Yerə belə kosmik xatirə gətirməyib. Yaponiyanın JAXA kosmik agentliyi İtokava və Ryuqudan iki dəfə kiçik asteroidlərin nümunələrini toplayıb.
Nümunəni Yerə çatdırmaq üçün tələb olunan manevrlər seriyası da daxil olmaqla, kosmik gəmiyə əmrlərin göndərildiyi missiyanın idarə edilməsi mərkəzi Koloradoda Lockheed Martin-də yerləşir.
Bennu haqqında nə bilirik?
Yerə yaxın olan Bennu asteroidinin növbəti əsrdə Yerlə toqquşma şansı çox aşağıdır.
Qədim Misir tanrısının adını daşıyan Bennu 1999-cu ildə kəşf edilmiş asteroiddir. Diametri 492 metr olan Bennu planetlərlə müqayisədə çox kiçikdir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Empire State Building-dən yalnız bir qədər hündürdür. Bu karbonla zəngin kosmik qaya su damcısına bənzəyir və öz mikroqravitasiyası ilə çətinliklə birləşən çınqıl və qayalardan ibarətdir.
Arizona Universitetinin komandasının rəhbəri Dante Lauretta deyir: "Mən Bennunu kosmosda üzən kiçik bir dağ kimi düşünməyi xoşlayıram".
Bennuya "hiyləgər asteroid" ləqəbi verilir, çünki bu, missiya boyunca komandanı təəccübləndirdi. Alimlər kosmik gəminin üç il əvvəl nümunələr toplamaq üçün yerə enərkən bərk səthlə qarşılaşacağına inanırdılar, lakin belə deyildi; Səth gözlədiklərindən daha maye idi.
Bennu bu missiya üçün seçilmişdir, çünki o, karbonla doludur, yəni həyatın kimyəvi əsasını ehtiva edə bilər. Eyni zamanda, növbəti əsr ərzində Yerə dəymə ehtimalı çox zəifdir. Asteroid haqqında öyrənmək, lazım gələrsə, onu yönləndirmək səylərinə kömək edə bilər.
Bennu da uyğun bir hədəf olaraq görüldü, çünki o, Yerin Günəş ətrafından bir neçə ildən bir orbitindən keçərək ona çatmağı bəzi digər asteroidlərdən daha asan edir.
NASA alimləri günəş sistemimizin təxminən 4,6 milyard il əvvəl formalaşmasından qalan zibil olan asteroidləri öyrənməkdə böyük maraq göstərirlər. Çünki bu köhnə kosmik qayalar bizə bütün günəş sisteminin təkamülü haqqında ipucu verə bilər.
Qrup Bennudan alınan nümunəni araşdıraraq, üzvi maddələrin necə əmələ gəldiyi, Yer üzündə həyatın necə meydana gəldiyi kimi mühüm suallara cavab tapmağa hazırlaşır.
Damla şəklində olan Bennu çınqıl və qayalardan ibarətdir. NASA Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzi / Arizona Universiteti
Lauretta deyir ki, elm adamları metan kimi sadə karbon molekullarının zülalları təşkil edən amin turşuları və genetik materialı təşkil edən nuklein turşusu kimi mürəkkəb molekullara necə çevrildiyini hələ də tam başa düşmürlər.
OSIRIS-REx nümunəni nə vaxt qaytaracaq?
Bennu süxurlarının nümunəsi sentyabrın 24-də kosmik gəmidən ayrıldıqdan qısa müddət sonra kapsul şəklində Yerə çatacaq.
Lakin atmosferdən keçməzdən dörd saat əvvəl uçuş nəzarətçiləri insan təhlükəsizliyi, kapsulun canlılığı və eniş dəqiqliyi meyarlarına əsaslanaraq kapsulun kosmik gəmidən ayrılması barədə qərar qəbul edəcəklər.
Aysun / Demedia.az
