Hər kəsi şoka salan qarışqalar...

Qırmızı odlu qarışqalar bir-bir Siciliyaya yürüş etdilər. Bildiyiniz kimi, Siciliya bir adadır və bu qarışqaların türk televiziya əfsanəsində olduğu kimi bananın içərisində Afrikadan gəlib-gəlmədiyini bilmək çətindir, amma bildiyimiz bu növün əslən Cənubi Amerikadan olmasıdır.

İnvaziv növ kimi tanınan qırmızı atəş qarışqaları və ya elmi adı Solenopsis invicta dünyada beşinci ən bahalı invaziv növ kimi tanınır və bir çox ölkədə ətraf mühitə milyardlarla dollar ziyan vurur.

Yarım milyondan çox fərddən ibarət sürülər halında hərəkət etdikləri üçün özlərindən qat-qat böyük olan ovlara asanlıqla hücum edib məğlub edə bilirlər. Koloniyalar yayıldıqca bitki və heyvanları yeyir, torpaqları işğal edir və qiymətli canlıları məhv edirlər.

“S. invicta ən pis invaziv növlərdən biridir. Təhlükəli sürətlə yayıla bilər. "Bu növün İtaliyada tapılması böyük sürpriz oldu, lakin bu günün gələcəyini bilirdik" deyir.

"Onların qlobal yayılması əsasən qaçılmazdır..."
Dünyanın hər yerindən elm adamları illərdir xəbərdarlıq edirlər ki, od qarışqalarının qlobal yayılması əsasən qaçılmazdır. Son illərdə növlər Meksikaya, ABŞ-ın cənubuna, Çinə, Tayvana, Avstraliyaya, Karib dənizinə, Yaponiyaya və Filippinə çatmışdır.

Tarixən əksər işğalların ABŞ-ın cənubundan gəldiyi görünür. Mütəxəssislər bildirirlər ki, müasir ticarətin qloballaşması ilə odlu qarışqaların ot, tinglik bitkiləri, ot və ya arı pətəkləri kimi məhsullarla dünyanı dolaşa bilmə şansı əvvəlkindən daha çoxdur. Deməli, əslində “bananda” olmasalar da, otların arasında gəzirlər!..

Bu qarışqalar bir limandan müvəffəqiyyətlə keçərsə, külək axınları üzərində uçaraq və ya çaylarda və ya sel sularında üzərək bədənləri ilə sal əmələ gətirərək qısa müddətdə kilometrlərlə yayıla bilirlər. Onlar hətta yeraltı səyahət edə bilərlər. Bəs onlar İtaliyaya necə gəliblər?

"Görəndə gözlərimizə inanmadıq"
"Onilliklər ərzində elm adamları qarışqaların Avropaya gələcəyindən qorxurdular" dedi Mechentti. "Biz bunu görəndə gözlərimizə inanmadıq" deyir. Tədqiqatçılar bildirirlər ki, Siciliyadakı Augusta limanı yaxınlığında görülən növlərin çox güman ki, İtaliyadakı limana ABŞ, Çin və ya Tayvandan gəlib. Yəni Türkiyə risk altındadır?

Trakya Universitetində Biologiya Departamentində çalışan və sistematik entomologiya və qarışqa taksonomiyası kimi sahələrdə çalışan Prof. Dr. Bununla bağlı suallarımızı Kadri Kıran cavablandırıb. Akademik karyerasında qarışqa növləri ilə bağlı bir çox beynəlxalq nəşrlər dərc etdirən Prof. Dr. Kıran onu da deyir ki, bu növün Türkiyədə hələ də rast gəlinməyib, lakin bu vəziyyət özündən razılıq yaratmamalıdır.

Əvvəlcə qarışqaları vurğulayan Prof. Dr. Kıran, “Qarışqaların ümumi sayını bir kənara qoyaq, onların ümumi çəkisi dünyadakı bütün məməlilərdən çoxdur və 14 mindən çox qarışqa növü var” deyir və odlu qarışqalarla bağlı araşdırmalarını belə izah edir:

“Trakya Universitetinin Biologiya fakültəsindən Prof. Dr. Celal Karaman ilə birlikdə mütəxəssis sahəmiz olan Türkiyənin qarışqa biomüxtəlifliyini ortaya çıxarmaq işimiz sürətlə davam edir. Bu məqsədlə Şərqi və Orta Qara dəniz, İç Anadolu, Trakya, Egey və Aralıq dənizi bölgələrində ciddi elmi araşdırmalar aparılır. Bundan əlavə, ölkəmizin demək olar ki, hər yerindən toplanmış qarışqa nümunələri həm digər canlı qrupları ilə işləyən alimlər, həm də maraqlı insanlar tərəfindən identifikasiyaya göndərilir. 25 il ərzində gördüyümüz bütün işlərin nəticəsidir ki, Türkiyədə hələ də od qarışqalarına rast gəlinməyib”.

Risklər və ehtiyat tədbirləri...
O, özündən razılıqla bağlı bunları deyib: “Lakin bu vəziyyət mütləq arxayınlıq yaratmamalıdır. "Ticarət dəniz və quru nəqliyyatı olan liman şəhərlərimizlə yanaşı, demək olar ki, hər bir əyalətimiz həmişə turizm səbəbiylə bu cür invaziv növlərin təhlükəsi ilə üzləşir" dedi. Dr. Kıran alınması lazım olan tədbirlərə də işarə edir:

Burada ən mühüm vəzifə, xüsusən də gömrük qapılarında və limanlarda çalışanların məlumatlandırılmasıdır. Təbii ki, belə kritik nöqtələrdə bioloqların olması daha məqsədəuyğundur və ən kiçik bir şübhə yarandıqda bu insanlar təhlükəyə daha dəqiq yanaşaraq təhlükəni mənbəyində aradan qaldıra bilirlər.

Prof. Dr. Kıran sözügedən janrla bağlı tənqidi bir məqamı da vurğulayır. Növün Avropanın az sayda ölkəsində yayılmasının təsəlli olduğunu vurğulayan alimimiz vurğulayır ki, “Amerika qitəsində yarım əsrə yaxın mübarizənin və xərclənən milyardlarla dolların heç bir təsirinin olmaması faktı, təhlükə böyükdür”.

Qırmızı atəş qarışqasının insanlar və heyvanlar üzərində çox mənfi təsirləri ola biləcəyini ifadə edən Prof. Dr. Kıran bildirir ki, arxada yerləşən iynə ilə sancsalar, insanlarda, hətta həssas insanlarda ağrı, qaşınma və allergik reaksiyalara səbəb ola bilər.

Aysun / Demedia.az