Uyğur türkləri Çinə buraxılmır! - Səhranın ortasında...
Tarim hövzəsi Çinin uzaq qərbində, Sincan-Uyğur Muxtar Bölgəsində yerləşən yerdir. Adından da göründüyü kimi, bura kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan və dağlarla əhatə olunmuş geniş ərazidir. Bölgəni maraqlı edən odur ki, Asiya qitəsinin son yaşayış məskənlərindən sayılan bu ərazidə indiyədək eşidilməyən bir sirr var.
Tarım hövzəsində olanlar 20-ci əsrin əvvəllərində avropalı tədqiqatçılar tərəfindən aşkar edilmişdir. Bölgənin tarixini tədqiq edən tədqiqatçıların tamamilə təsadüfən tapdıqları bir çox sualları da özü ilə gətirdi. Bu ərazidə cəsədlər var idi. Nəhəng hövzənin dərinliklərində təkcə bir neçə yox, yüzlərlə mumiyalanmış cəsəd yatırdı. Bu qəsəbə deyildi. Bölgənin coğrafi şəraitini nəzərə alsaq, bu, çox çətin idi. Bəs yüzlərlə insanı ora kim qoyub? İnanılmaz, Tarım hövzəsi qəbiristanlıq idi? Üstəlik, “Tarim hövzəsi mumiyaları” adlandırdıqları bu adamlar avropalı idimi?
Hövzənin ətrafındakı cəsədlərin 4 min il əvvəl basdırıldığı və təbii üsullarla mumiyalandığı bildirilib. Mumiyalardan ən qədiminin təqribən 2100 yaşında olduğu müəyyən edilib.
Tarım hövzəsi hər mənada kənd təsərrüfatının aparıldığı yer idi, hamı burada razılaşdı. Ona görə də orada tapılan cəsədlər fermerlər ola bilərdi. Ancaq bu nəticəni çıxarmağı çətinləşdirən məqamlar var idi. Əvvəlcə mumiyaların qərb üslublu geyimdə olması və Avropa görünüşünə malik olması bu insanların Avropada yaranmış Hind-Avropa mənşəli bir qrup miqrant xalqının qalıqları olduğu və çox güman ki, onlarla əlaqəli olması ilə bağlı fərziyyələrə səbəb oldu. Tunc dövründə Sibirdən gəlmiş çobanlar və ya əkinçilər.
Onların sarışın, qəhvəyi və qırmızı saçları və iri burunları var idi. Yundan, xəzdən və ya inək dərisindən tikilmiş parlaq paltarlar geyirdilər. Bəziləri uclu, cadugər kimi papaqlar taxırdılar, bəzi paltarlar isə hətta keçə və ya toxunmuş parçadan tikilirdi ki, bu da Qərbi Avropa mədəniyyətini nəzərdə tuturdu.
Mumiyalardan bəzilərinin Keltləri xatırladan plaid paltarları geyindiyi görülüb. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi 'Çarçan Adam' adlanır; Mumiya 180 sm hündürlüyə malik idi, qırmızı saçlı, qalın saqqallı idi və min ildən çox əvvəl plaid yubkada basdırılmışdı.
Mumiyalarla bağlı çaşqınlıq davam edərkən, mütəxəssislər daha əvvəl 2021-ci ildə tapılan 13 mumiyanın qədim DNT-si üzərində araşdırma aparıblar. Nəhayət, ekspertlər Tarim hövzəsindəki insanların tunc dövründə səhraya bənzər bölgədə yaşayan, qonşularının əkinçilik təcrübələrini mənimsəyən, lakin mədəniyyət və mədəniyyət baxımından fərqli olaraq qalan təcrid olunmuş qrupa aid olduqları ilə razılaşdılar. Onlar bundan çəkinmədən tədqiqatlarını davam etdirdilər və belə bir nəticəyə gəldilər: Buradakı insanlar Qərbi Asiyadan Orta Asiyaya köçmüş müasir avropalılar və yerli amerikalılarla genetik əlaqələri olan qədim ovçu-yığıcıların nisbətən kiçik bir qrupu olan Qədim Şimali Avrasiyalıların nəsilləridir.
Mumiyalar hər hansı bir dəfn mərasiminin bir hissəsi kimi qəsdən balyalaşdırılmayıb. Bunun əksinə olaraq, dünyanın ən böyük səhralarından olan Taklimakan səhrasının daxil olduğu Tarim hövzəsinin quru və duzlu mühiti cəsədlərin yavaş-yavaş parçalanmasına şərait yaradıb. Tədqiqatçıların fikrincə, bir çox cəsəd 'inək dərisi ilə örtülmüş və taxta dirəklər və ya avarlarla işarələnmiş qayıq şəkilli taxta tabutlara' dəfn edilmişdir.
Qəbiristanlıq ərazilərində “efedra” bitkisinin olması onun tibbi və ya dini əhəmiyyət daşıdığını göstərirdi. Bununla belə, buradakı insanların hansı dinə mənsub ola biləcəyi və ya bəzi qəbirlərin niyə taxta payların konsentrik halqaları olduğu hələ də aydın deyil.
Aysun / Demedia.az
