Müharibədə tanınmaz hala düşdü, həkimlər görün nə etdi
Üzünə atılan güllə nəticəsində o, gözünü, bütün burnunu, yanaqlarını, üst çənəsini, dilinin yarısını, üst damağı və çənəsinin dibinin böyük hissəsini itirib.
Adı leytenant Mustafa İpar idi. 1915-1916-cı illər arasında baş verən Çanaqqala Döyüşünün simvollarından biri olan leytenant Mustafa İpar, yaşadığı bütün ağrılara baxmayaraq həyata möhkəm sarıldı. Onun yolu 1918-ci ildə alman plastik cərrahı Jacques Joseph ilə kəsişdikdə, bu günə qədər davam edən hekayəsi formalaşdı.
Alman həkim Jacques Joseph 20-ci əsrin əvvəllərində hələ həvəsləndirilməyən bir çox plastik əməliyyatlara öncülük edən bir həkim idi. Birinci Dünya Müharibəsi bütün dağıdıcılığı ilə davam edərkən, o, saysız-hesabsız müharibə veteranlarının ağır yaraları üzərində uğurla əməliyyat aparırdı. Hətta onu “estetikanın atası” adlandıranlar da var idi.
Çətin əməliyyatların öhdəsindən gələn Həkim Yusifin və Gelibolu müharibəsi veteranlarından olan leytenant Mustafa İparın yolları 20 yanvar 1918-ci ildə kəsişdi. Leytenant İpar Çanaqqala müharibəsində ön cəbhədə döyüşmüş müvəffəqiyyətli bir əsgər idi. Lakin müharibə zamanı Britaniya gəmisindən atılan güllə səbəbindən demək olar ki, tanınmaz hala gəldi.
Leytenant İparın aldığı xəsarətlər o qədər ağır idi ki, hətta onun sağ qalması da möcüzəli sayılırdı. Lakin leytenant İpar alman həkim üçün çətin xəstə olsa da, əlindən gələni etdi. Eynilə leytenant İparın da yaşamaqdan və alman həkimə güvənməkdən başqa çarəsi yox idi.
Onun üzünə dəyən güllənin vurduğu ziyan kifayət qədər ağır olub. Onun elə bir görünüşü vardı ki, indi də çoxumuz onun üzünə baxmağa cəsarət etməyəcəyik. O, bir gözünü, bütün burnunu, yanaqlarını, üst çənəsini, dilinin yarısını, üst damağı və çənəsinin alt hissəsinin çox hissəsini itirib. Bir sözlə, leytenant İparın üzünün az qala yarısı yox idi. Təsəvvür etmək belə çətin olan bu vəziyyətlə üz-üzə gələn leytenant İpar nitq qabiliyyətini itirib, yemək yeməkdə çətinlik çəkirdi.
İctimai yerə çıxmaqdan imtina edən türk əsgərinin real müalicəyə ehtiyacı var. Lakin o dövrün şərtlərinə görə belə bir vəziyyət demək olar ki, mümkün deyildi. Müalicəsinə ümidini itirəndə Almaniyada ona kömək edə biləcək birinin olduğunu öyrəndi və Almaniya Qızıl Xaç Cəmiyyətinin dəstəyi ilə Almaniyaya aparıldı. Dr. Jak Cozef də bütün xəstələri kimi leytenant İpar üçün əsl ümid idi. O, bir çox müharibə veteranlarına plastik əməliyyat etdirmişdi, lakin İparın işi onun üçün bir ilk idi. Yenə də alman həkim ümidli idi. Leytenantla görüşəndə əvvəlcə sağ-salamat olduğunu dedi, sonra ona yeni sima verəcəyinə söz verdi. Üstəlik, vədinə əməl etdi.
Təqvim 23 yanvar 1918-ci ili göstərəndə alman həkim möcüzə yaratmağa hazır idi. Səhər saat 08.30 radələrində leytenant İpar həkim Yusifin işlədiyi cərrahiyyə klinikasına yerləşdirilib. Üzünün yarısı əskik olan türk əsgərində o günün şərtləri nəzərə alınaraq çox uğurlu əməliyyat edilib.
Saatlarla davam edən əməliyyatda leytenant İparın kəllə dərisi əvvəlcə aşağıya doğru uzadılıb, daha sonra baldırlarından götürülmüş dəri parçaları üzünə köçürülüb. Xammalı sədəf olan kiçik protezlərlə İparın üzündə yanaq sümüyü, çənə və damaq rekonstruksiya edilib.
Doktor Cozef və komandasının apardığı əməliyyat o illərin texnologiyasına nisbətən çox uğurlu estetik əməliyyat idi. Saatlarla davam edən iki mərhələli əməliyyatın sonunda Mustafa İparın yeni siması olub. Əməliyyatdan sonra yavaş-yavaş sağalmağa və köhnə qabiliyyətlərini bərpa etməyə başlayan İpar qısa müddət sonra Türkiyəyə qayıdıb.
Aysun / Demedia.az
