Niyə meyvə və tərəvəzlərin əvvəlki dadı yoxdur?
Hər bir insanın bir çox vərdişləri illər ərzində dəyişir. Dinlədiyimiz musiqi, geyindiyimiz paltar, hətta oynadığımız oyuncaqlar...
Üstəlik dəyişən şeylər təkcə bunlarla məhdudlaşmır. Hətta yemək vərdişlərimiz əslində əvvəlkindən tamamilə fərqlidir. Sağlam həyat üçün bir çoxumuzun az qala hər gün istehlak etdiyi və hər fəsildə əldə edə biləcəyimiz tərəvəz və meyvələr çoxlarına görə "eyni dad" vermir. Beləliklə, bu ifadə sadəcə bir şəhər əfsanəsidir, yoxsa ləyaqəti var? Əvvəllər bizə daha dadlı olan yemək nə üçün indi əvvəlki dadından və ya duzundan fərqli görünə bilər? Buğday Ekoloji Həyatı Dəstəkləmə Dərnəyindən Orqanik Kənd Təsərrüfatı Nəzarətçisi, Qida Mühəndisi Merve Atınç Saral və prodüser Şaban Burhanla “O köhnə tərəvəz və meyvələr haradadır?” sualına cavab axtardıq.
Əkinçilik sisteminin illər ərzində əhəmiyyətli bir dəyişikliyə məruz qaldığını bildirən Qida Mühəndisi Merve Atınç Saral 18-ci əsrdən 19-cu əsrin ortalarına qədər bütün dünyada bitki və heyvan istehsalının iç-içə olduğunu xatırladıb. “Keçmişdə varis və yerli toxumlardan istifadə olunurdu, fermerlər öz toxumlarını istehsal edib bir-biri ilə mübadilə edə bilirdilər” deyən Saral, məhsullarda çoxlu müxtəlifliyin olduğunu və əlavə etdi: “Məhsulların dadı özünəməxsus idi".
Kimya sənayesindəki sürətli inkişaflar müxtəlif növ kimyəvi maddələri özü ilə gətirdi və bu maddələr "pestisidlər" adı altında torpağa qarışdı. Qida mühəndisi Merve Atınç Saral sintetik pestisid istehsalının İkinci Dünya Müharibəsindən sonra geniş yayıldığını və sənaye əkinçiliyindən sonra 1960-cı illərdə baş verən 'Yaşıl İnqilab'ın pestisid istifadəsində böyük artımlara səbəb olduğunu ifadə etdi. Bəlkə də bu illərdə kənd təsərrüfatı sistemi tamamilə şirkətlərdən asılı vəziyyətə düşdü. Əvvəlcə yüksək məhsul vəd edən pestisidlər torpağı yoxsullaşdırdı və illər keçdikcə biomüxtəliflik azaldı. İqlim böhranının bütün bu problemlərə səbəb olması kənd təsərrüfatı sistemini çıxılmaz vəziyyətə salıb. Qida mühəndisi Saral, baş verənlər nəticəsində torpağın xarici zərərlərə qarşı həssas hala gəldiyini söyləyərək, bütün bu problemlər yarandıqca pestisidlərin getdikcə daha çox istifadə olunduğunu vurğuladı.
Beləliklə, meyvə və tərəvəzləri əvvəlki dadına qaytarmaq mümkündürmü? İstehsalçılar bununla bağlı nə edə bilər? Merve Atınç Saral bu məqamda ənənəvi əkinçilik biliklərinə qayıtmağın zəruri olduğunu düşünür. Bu qayıdışın nəsillərin qidasını qorumaq üçün çox əhəmiyyətli olduğunu ifadə edən Saral, bunları söylədi:
"Buğday Dərnəyinin Aralıq dənizi ölkələrinin qeyri-hökumət təşkilatları ilə birgə həyata keçirdiyi MedCaravan (Aralıq dənizi Aqroekologiya Karvanı) Layihəsi əslində bu mövzuda əhəmiyyətli işlərdən biridir. Erasmus Proqramı çərçivəsində Avropa İttifaqı tərəfindən dəstəklənən, MedCaravan layihəsi kənd təsərrüfatından sənətə, təchizat sistemlərindən icma həmrəyliyinə qədər bir çox sahədə ekoloji üsullar təklif edən aqroekologiyadır." Bu, məlumat və tətbiqləri toplamaq və paylaşmaq məqsədi daşıyır".
Aqroekologiya anlayışından daha çox danışmalı olduğumuzu deyən Merve Atınç Saral vurğuladı ki, əkinçilikdə aqroekoloji üsullara müraciət etsək, yəni əkinçilikdə əcdadlarımızdan gələn ənənəvi bilikləri qoruyub saxlasaq, elmi bilik və texnologiya əlavə etsək, özümüzə daha çox nail olacağıq. həm köhnə yerli dadlarımızı yenidən tapır, həm də dərinləşən qida böhranının qarşısını almaq üçün addım atır.
Aysun / Demedia.az
