Alimlər ən soyuq ulduzu kəşf ediblər

Alimlər radiodalğalar yayan ən soyuq ulduzu (hələlik) müəyyən etməyə nail olublar. WISE J0623 adlanan bu qəhvəyi cırtdan normal ulduz olmaq üçün çox kiçik və planet olmaq üçün çox böyük idi.

Yupiterlə demək olar ki, eyni ölçüdə olsa da, bu cırtdan ulduzun Günəşdən çox daha güclü maqnit sahəsinə malik olduğu müəyyən edilmişdir.

Süd Yolunda 100 milyarddan çox ulduz olsa da, astronomların onlardan minə yaxınından radio dalğalarını aşkarlaya bilməsi sizi təəccübləndirə bilər. Bunun ən mühüm səbəbi radio dalğalarının və optik işığın müxtəlif fiziki proseslərlə əmələ gəlməsidir.

Ulduzun isti xarici təbəqəsindən gələn termal istilik, radiasiyadan fərqli olaraq, radio emissiyaları adlanan hissəciklərin sürətlənməsi və ulduzun ətrafındakı maqnitlənmiş qazla qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində baş verir.

Elm adamları daha sonra ulduzların atmosferi və maqnit sahələri haqqında öyrənmək üçün radio emissiyasından istifadə edərək, onların orbitində fırlanan istənilən planetlərdə potensial həyat haqqında daha çox məlumat verə bilərlər.

Digər amil ondan ibarətdir ki, tarixən bizdə yalnız çox parlaq mənbələri aşkar edə bilən radio teleskoplarımız olub.

Son bir neçə onillikdə ən çox ulduz kəşfləri yüksək aktiv ulduzların parlamaları və ya iki ulduz sisteminin qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan enerjili partlayışlar nəticəsində mümkün olmuşdur. Lakin yeni radio teleskopların təkmilləşdirilmiş həssaslığı və əhatə dairəsi sayəsində biz indi soyuq qəhvəyi cırtdanlar kimi daha az parlaq ulduzları aşkar edə bilərik.

WISE J0623 belə kəşf edildi. Ulduzun temperaturu 420 °C olaraq qeydə alınıb. Bu, pizza sobası ilə təxminən eyni temperaturdur; İnsan standartlarına görə isti, lakin bir ulduz üçün olduqca soyuqdur.

Bu soyuq qəhvəyi cırtdanlar daha isti ulduzlarda radio emissiyaları yaradan atmosfer aktivliyi səviyyələrini saxlaya bilmir və WISE J0623 kimi ulduzları tapmaq çox çətin olur.

Beləliklə, WISE J0623 necə kəşf edildi?

Alimlər ulduzu Avstraliyanın SKA Pathfinder radio teleskopu vasitəsilə aşkar ediblər. Teleskop tək müşahidədə səmanın böyük hissələrini görə bilir. Teleskopun skan edilməsi sayəsində üç milyona yaxın radio mənbəyi aşkar edilib.

Bəs bu milyonlarla mənbədən hansının radio ulduzu olduğunu necə anlaya bilərik? Bunun üçün “dairəvi qütbləşmiş radio emissiyası” adlı bir şey axtarmalıyıq.

Radio dalğaları, digər elektromaqnit şüalanmaları kimi, kosmosda hərəkət edərkən salınır. Dairəvi qütbləşmə elektrik sahəsi irəlilədikcə dalğa spiral hərəkətlə fırlandıqda baş verir.

Bu məlumatdan istifadə edərək, tədqiqatçılar ulduzların və pulsarların əhəmiyyətli miqdarda dairəvi qütbləşmiş işıq yaydığı bilinən yeganə astronomik obyektlər olduğuna inandılar və əvvəlki səma tədqiqatından yalnız yüksək dairəvi polarizasiyaya malik radio mənbələrini seçərək WISE J0623 tapdılar.

Bu kəşf nə deməkdir və nə üçün vacibdir?
Astrophysical Journal Letters-də dərc olunan tədqiqatın müəllifləri soruşdular: Bu ulduzdan radio emissiyası bizim 15 dəqiqəlik müşahidəmiz zamanı baş verən nadir birdəfəlik hadisə idimi? Yoxsa yenidən aşkarlaya bilərik?

Əvvəlki tədqiqatlar göstərdi ki, digər soyuq qəhvəyi cırtdanlardan aşkar edilən radio emissiyası onların maqnit sahəsindən asılıdır və çox vaxt ulduzun fırlanması ilə eyni sürətlə təkrarlanır.

Bunu araşdırmaq üçün elm adamları CSIRO-nun Avstraliya Teleskopu Kompakt Dizisi və Cənubi Afrika Radio Astronomiya Rəsədxanası tərəfindən idarə olunan MeerKAT teleskopu ilə sonrakı müşahidələr apardılar.

Bu yeni müşahidələr WISE J0623-dən hər 1,9 saatdan bir iki parlaq, dairəvi qütbləşmiş partlayışın baş verdiyini, bunun ardınca növbəti partlayış cütünə qədər yarım saat gecikmənin olduğunu ortaya qoydu.

WISE J0623 radio dalğaları vasitəsilə aşkar edilən ən soyuq qəhvəyi cırtdan və davamlı radio impulslarının ilk nümunəsi kimi qeydə alınıb. Alimlər ümid edirlər ki, eyni axtarış metodundan istifadə etməklə gələcək axtarışlar daha soyuq qəhvəyi cırtdanları aşkar edəcək.

Qəhvəyi cırtdanları öyrənmək bizə ulduzların təkamülü və digər günəş sistemlərindəki planetlərin maqnit sahələrini necə inkişaf etdirməsi haqqında anlayışımızı yaxşılaşdırmağa kömək edəcək.

Aysun / Demedia.az