Kosmik aparatın içərisində nə var?

NASA Çərşənbə günü Osiris-REx missiyasının ilk tapıntılarını ictimaiyyətlə paylaşdı və 4,5 milyard illik Bennu asteroidindən Yerə gətirilən nümunədə su və yüksək miqdarda karbon olduğunu açıqladı.

NASA rəsmiləri 2016-cı ildə kosmosa göndərilən və milyardlarla kilometr yol qət edən kosmik gəminin gətirdiyi nümunələri sərgilədi və material haqqında ilk elmi müşahidələri bildirdi.

Arizona Universitetinin planet elmləri professoru və missiyanın əsas tədqiqatçısı Dante Lauretta Hyustondakı Conson Kosmik Mərkəzində jurnalistlərə bildirib ki, bu nümunələr “elmi xəzinədir”. “Yer kürəsinin yaşamaq üçün əlverişli yer olması üçün; "Okeanlarımız, göllərimiz, çaylarımız və yağışlarımızın olmasının səbəbi Bennuda gördüyümüz kimi gil minerallarının dörd milyard il əvvəl planetimizə düşməsidir" dedi.

Osiris-Rex nümunə toplayıcısının xarici görünüşü. Sağ mərkəzdə Bennu asteroidindən bəzi nümunə materialı görmək olar. NASA
Materialların tərkibində süxurlarda geoloji transformasiya üçün çox vacib element olan kükürd də var. Materialın mikroskopik şəkillərini və 3D şəkillərini göstərən Dr. Lauretta, "O, obyektlərin nə qədər sürətlə əridiyini və biologiya üçün kritik əhəmiyyət kəsb etdiyini müəyyənləşdirir" dedi. Alimlər həmçinin üzvi kimyəvi reaksiyalarda katalizator rolunu oynayan dəmir oksidi mineralı olan maqnetiti də aşkar ediblər.

Asteroid nümunəsi də həyatın tikinti bloklarının əsas elementi olan karbonla doludur; Tərkibində çəki ilə 4,7 faiz karbon var. NASA administratoru Bill Nelson bildirib ki, qaya parçaları və tozun tərkibində su və böyük miqdarda karbon var ki, bu da asteroidlərin Yerə həyatın tikinti materiallarını daşıması ehtimalını gücləndirir. "OSIRIS-REx nümunəsi bu günə qədər Yerə çatan ən yüksək karbon asteroid nümunəsidir və elm adamlarına planetimizdəki həyatın mənşəyini araşdırmaqda kömək edəcək" dedi Nelson.

NASA-nın Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzində OSIRIS-REx nümunə analitiki D. Daniel Qlavin bildirib ki, elm qrupu üzvi maddələr və bütün canlılar üçün zəruri element olan karbonun bolluğunu aşkar etməkdən həyəcanlanıb. "Biz hələ başlanğıcdayıq, lakin düzgün asteroidi seçdik və bununla yanaşı, düzgün nümunə gətirdik" dedi Qlavin və əlavə etdi: "Bu nümunə hər bir astrobioloqun arzusudur."

Osiris-REx buraxıldıqdan bir neçə il sonra Bennuya çatdı, uzaqdan müşahidələr apardı və asteroiddə adətən həm isti su, həm də karbon qazı olan mühitlərdə əmələ gələn karbonat minerallarını aşkar etdi. Bu, bir zamanlar Bennunun bir hissəsi olduğu daha böyük cismin isti bulaqlara və ya başqa bir hidrotermal sistemə malik olduğunu göstərir.

OSIRIS-REx kosmik gəmisi Bennu asteroidinin səthinə yaxınlaşarkən və nümunələr toplamaq üçün onun üzərinə toxunarkən SamCam təsvir cihazının baxış sahəsi. 20 oktyabr 2020-ci ildə çəkilib. NASA/Arizona Universiteti
OSIRIS-REx kosmik gəmisi üç il əvvəl Bennuya yaxınlaşdıqda, "Toxun və get Nümunə Alma Mexanizmi" mənasını verən TAGSAM döyüş başlığını asteroidə doğru uzatdı. OSIRIS-REx-in robot qolu ilə nümunə toplama hədəfi 60 qram idi. Nümunə TAGSAM başlığına götürüldü və geri qayıtmağa başladı.

Missiyanın bir hissəsi olaraq 2020-ci ilin oktyabrında Bennudan toplanan nümunə 24 sentyabrda Yerə çatdı. Kosmik gəmidən buraxılan kapsul Yuta səhrasına endi və oradan Hyustondakı Conson Kosmik Mərkəzinə aparılıb. Alimlər ilk dəfə nümunənin olduğu qoruyucu qutunun qapağını açanda tünd qum ölçüsündə hissəciklərlə qarşılaşdılar. "Bonus nümunə materialı" əsas kameraya daxil olmaq səylərini ləngitdi, lakin TAGSAM başlığının içərisində nə olduğuna tez, erkən nəzər saldı.

İlk iki həftə ərzində alimlər bu materialı skan edən elektron mikroskopiyadan, infraqırmızı ölçmələrdən, rentgen şüalarının difraksiyasından və kimyəvi element analizindən görüntülər toplayaraq təhlil etdilər. Hissəciklərdən birinin daxili strukturunu üzə çıxaran 3D kompüter modelini hazırlamaq üçün rentgen-kompüter tomoqrafiyasından da istifadə edilib. Bu ilk baxış nümunədə bol karbon və su olduğunu sübut etmək üçün əsas oldu.

NASA-nın OSIRIS-REx missiyasından nümunə kapsul Utah Test və Təlim Poliqonuna endikdən qısa müddət sonra görünür. NASA
Bəli, çoxdan gözlənilən elan OSIRIS-REx missiyasının 2016-cı ildə işə salınmasından kapsulun yerə enməsinə qədər olan yeddi il ərzində baş verdi. Bəziləri bu anı daha çox gözləyirdi. Missiyanın ilkin mərhələlərində inkişafına kömək edən Lauretta nümunəni görmək və günəş sistemimiz haqqında aşkar edə biləcəyi məlumatları toplamaq üçün təxminən 20 il gözlədi.

Bəs bu nümunə nəyi göstərə bilər? Lauretta bu suala belə cavab verir:

"Bennu asteroidinin toz və qayalarında qorunub saxlanılan qədim sirlərə nəzər salarkən, Günəş sistemimizin mənşəyi haqqında bizə dərin fikirlər təklif edən zaman kapsulunun kilidini açırıq. Karbonla zəngin materialın bolluğu və tərkibində su olan gilin olması. minerallar kosmik aysberqin sadəcə görünən hissəsidir”.

Aysun / Demedia.az