Bu ulduz və 7 planet niyə vacibdir?
Astronomlar füsunkar TRAPPIST-1 sistemini araşdırmaq üçün indiyə qədər yaradılmış ən güclü kosmos müşahidə cihazı olan James Webb Kosmik Teleskopundan istifadə edirlər.
Təxminən 40 işıq ili uzaqlıqda olan bu günəş sistemində Yer ölçüsündə yeddi planet var. O, həmçinin Günəşdən çox kiçik olan qırmızı cırtdan ulduzu (TRAPPIST-1) ehtiva edir. Bu qırmızı cırtdan (günəş partlayışları səbəbindən) gündə bir neçə dəfə öz sisteminə güclü enerji impulsları vurur.
Planet alimləri TRAPPIST-in planetlərini həqiqətən dərk etmək və onların həyat üçün uyğun şərtlərə malik olub-olmadığını müəyyən etmək üçün bu günəş alovlarını öyrənməlidirlər.
Onlayn nəşr olunan və tezliklə nəzərdən keçirilən “The Astrophysical Journal” jurnalında dərc olunacaq yeni araşdırma üçün alimlər dörd günəş partlayışını qeydə alıblar və bunun üçün Webb teleskopundan istifadə ediblər.
Tədqiqatın aparıcı müəllifi Ward Howard, "Əgər ekzoplanetlər haqqında daha çox öyrənmək istəyiriksə, onların ulduzlarını anlamaq həqiqətən vacibdir" dedi.
Cəmi 27 saat ərzində dörd günəş partlayışı baş verib. Bununla belə, bu intensiv işıq dalğaları TRAPPIST planetlərini müşahidə edən Webb teleskopunun görünüşünü maneə törədə və ya təhrif edə bilər. Və bu böyük problemdir.
Bu planetlərin hər biri həqiqətən dəyərlidir.
Kosmosdakı şanslı mövqeyimiz sayəsində TRAPPIST planetlərinin orbitdə fırlanarkən ulduzun qarşısından keçməsini izləyə bilirik. Webb teleskopu bu uzaq ulduzdan gələn işığın planetin atmosferindən necə keçdiyini təhlil edən alətlər daşıyır və nəticədə yaranan rəng spektri planetin atmosfer tərkibini üzə çıxarır.
Bəs bu yeni araşdırma niyə vacibdir? Howard və komandası bu dağıdıcı və tez-tez günəş alovlarından işığı süzmək üçün bir həll yaratdı. Bu yol, ekzoplanetlər adlanan günəş sistemimizdən kənarda yerləşən uzaq torpaqların daha aydın təsvirini əldə etməyə imkan verəcək.
"Bu cür atmosferlərə baxmaq imkanımız olan yalnız bir neçə ulduz sistemi var" dedi Hovard. "Bu planetlərin hər biri həqiqətən dəyərlidir" deyir.
Yeddi planetdən üçü sistemin “yaşayış zonasında”dır.
Exoplanet TRAPPIST-1 c bir rəssamın rəsmi olaraq
Yeddi TRAPPIST planetindən üçü sistemin "yaşayış zonası"ndadır, obyektin səthində suyun mövcud olması üçün əlverişli yerdədir. Bunlar Webbin daha dərin müşahidələr aparması üçün son dərəcə cazibədar yerlərdir.
İndiyədək elm adamları qırmızı cırtdan ulduza ən yaxın olan iki planetin atmosferinə baxmaq üçün Uebbdən istifadə ediblər. Bununla belə, hər iki TRAPPIST planetinin atmosferi çox nazik idi və heç bir su izi tapılmadı.
Bununla belə, Uebb digər TRAPPIST planetlərini yaxından tədqiq etdiyi üçün ulduzun normal işığını intensiv günəş partlamalarından ayırmaq üçün bu yeni üsul əhəmiyyətli bir üstünlük təmin edə bilər. "Əgər siz partlayışları nəzərə almasanız, atmosferdə əslində orada olmayan molekulları aşkar edə və ya atmosferdəki maddənin miqdarını səhv hesablaya bilərsiniz" deyə Uord izah edir.
James Webb Kosmik Teleskopu (JWST) 24 yanvar 2022-ci ildə planetimizdən təxminən 1,5 milyon kilometr uzaqlıqdakı orbitinə daxil olub. NASA, ESA və Kanada Kosmik Agentliyinin elmi əməkdaşlığı olan JWST kosmosun dərinliklərinə baxmaq və ilk kainat haqqında yeni məlumatları aşkar etmək üçün nəzərdə tutulub. Amma o, həm də Günəş sistemimizdəki planetləri və peykləri, eləcə də qalaktikamızdakı maraqlı planetləri öyrənir.
- Nəhəng güzgü: Uebbin işıq tutan güzgüsünün eni 6,5 metrdən çoxdur. Bu Hubble Kosmik Teleskopunun güzgüsündən iki yarım dəfə böyükdür. Daha çox işıq tutmaq Webb-ə daha uzaq obyektləri görməyə imkan verir. Teleskop 13 milyard il əvvəl Böyük Partlayışdan cəmi bir neçə yüz milyon il sonra yaranan ulduzlara və qalaktikalara baxır.
İnfraqırmızı görünüş: Görə biləcəyimiz çox işıqlı şəkilləri olan Hubble-dan fərqli olaraq, JWST infraqırmızı teleskopdur, yəni işığı infraqırmızı spektrdə təsvir edir. Bu şəkildə kainatın çox daha böyük bir hissəsini görə bilərik. İnfraqırmızı daha uzun dalğa uzunluğuna malikdir və buna görə də kosmik buludlardan daha asan keçir. Nəticədə, JWST-nin infraqırmızı görmə qabiliyyəti Hubble-ın edə bilmədiyi yerə gedə bilər və "pərdəni" qaldırır.
Uzaq ekzoplanetlərə nəzər salsaq: Webb teleskopu bu uzaq dünyalar haqqında anlayışımızda inqilab edəcək spektroqraf adlı xüsusi avadanlıq daşıyır. Bu alət ekzoplanetlərin atmosferində hansı molekulların (məsələn, su, karbon qazı və metan) mövcud olduğunu, istər qaz nəhəngləri, istərsə də kiçik qayalıq dünyalar olduğunu aşkar edə bilər.Astronomlar artıq yüzlərlə işıqdan ibarət planetdə maraqlı kimyəvi reaksiyalar tapmağa müvəffəq olublar.
Aysun / Demedia.az
