Bunu çox az adam bilmir... - İllər sonra ORTAYA ÇIXDI
Yazıçı və jurnalist Peyami Səfanın həyat mübarizəsini əslində az adam tanıyır.
Səfanın həyatında xəstəliklərlə mübarizəsi, ən məşhur əsərini palatada qaldığı günlərin xatirəsinə yazması kimi bir çox detallar var. Səfanın həyatında Tofiq Fikrətin çox xüsusi yeri var idi. Fikrətin Peyami Səfanın həyatına tək təsiri onun atası olmaması idi...
Yazıçı və jurnalist Peyami Səfanın həyat mübarizəsini əslində az adam tanıyır. Səfanın həyatında xəstəliklərlə mübarizəsi, ən məşhur əsərini palatada qaldığı günlərin xatirəsinə yazması kimi bir çox detallar var. İzdihamlı həyatının tənha mübarizəsi bütün həyatı boyu davam etdi. Atası İsmayıl Səfa gənclik illərindən tez-tez ədəbi söhbətlərə qatılır, hətta orada axtarılan simaya çevrilirdi. “Mirsəd” jurnalının ikinci sayından baş redaktor vəzifəsini Müəllim Nacidən götürən İsmayıl Səfanın həm həyatı, həm də yazıları ilə ziyalıya çevrilmiş Tevfik Fikrət kimi bir insana hörməti, həm də ondan qaynaqlanan sevgisi vardı. jurnalda uzun illər davam edən dostluq. Tam adı Mehmet Tevfik Fikrət olan ilk şeirləri Mirsad jurnalında dərc olunub. Həmin dövrlərdə gənclər arasında önəmli şəxsiyyətə çevrilən İsmayıl Səfa da gənc yazarı himayəsinə götürüb.
Təqvim 2 aprel 1899-cu ili göstərəndə Server Bədia Xanım və İsmayıl Səfanın oğlu dünyaya gəlir. Uşaq 1 yaşına çatanda ailənin yaxın dostu Tevfik Fikrətin də olduğu foto çərçivədə Peyami Səfanın adı 'Osman Peyami' olaraq yazılıb. Peyami Səfa sonrakı illərdə Osman adından istifadə etməsə də, əmisi Tevfik ona Osman adını verib.
Tevfik Fikrətin Peyami Səfanın həyatında yeganə təsiri onun atası olmaması idi. İsmail Səfanın dövrün siyasi hadisələrinə girməsində Peyami Səfa kimi atası İsmail Səfaya da təsir edən Tevfik Fikrətin böyük təsiri olmuşdur. Peyami Səfa cəmi 2 yaşında olarkən atası siyasi xəttinə görə 2500 lirə maaşla Sivasa sürgün edilib. İstanbulun iqliminə nisbətən çox sərt keçən soyuq günlər üzündən ata İsmayıl bəy Sivasa çatdıqdan az sonra xəstələnir və Peyami Səfa 2 yaşında yetim qalır. Ömrünün sonrakı illərində atasının sürgün edilməsinə haqq qazandıran bir məqalə yazdı.
Peyami Səfa indi qardaşı və bacısı ilə tək qalmışdı. Ana Server Bedia Xanım övladlarını diqqətlə böyüdüb, onların qəlbinə dərin ana sevgisi aşılayıb. Uşaq ikən keçirdiyi ağır xəstəlikdən uzun müddət xəstəxanada yatan Səfa həyata möhkəm yapışıb. Onun "Doqquzuncu Xarici Palata"da qalması eyniadlı ən məşhur əsərlərində öz həyatının əksi idi. Xəstəlikdə və sağlamlıqda həmişə yanında olan anasını çox sevdiyi üçün məşhur jurnalist və yazıçı olduqdan sonra bəzi kitablarını anasının adından ilhamlanaraq “Server Bədii” adı ilə nəşr etdirdi.
16 yaşında dünyasını dəyişən Tevfik Fikrətlə bağı həyatı boyu davam etdi. O, Fikrətin şeirlərini “Qızlar deyilənlər” və “Məhşər” romanlarına daxil edib və yəqin ki, yaddaşlardan yazıb. Çünki Tevfik Fikrətin orijinal əsərləri araşdırılanda kiçik fərqlər nəzərə çarpırdı. Bu təsirlər təkcə həmin əsərlərdə deyil, Tevfik Fikrətin üç şeirindən sitatlar olan “Doqquzuncu yadelli məhəllə” və “Biz təkik” romanında da nəzərə çarpırdı.
Peyami Səfa gənclik illərində Tofiq Fikrətə olan marağını öz əsərlərində əks etdirsə də, sonrakı dövrdə Fikrətin həm siyasi, həm də dini müxtəlif ideyaları mənimsəməsi səbəbindən onun marağı azalır. Səfa hətta məqalələrinin birində “Tevfik Fikrətə o zamanlar dərin köklərlə bağlıyam və yaddaşına daim zəhər kimi əsən tənqid küləkləri qopa bilmir” deyə qeyd edib.
Məqalələrinin birində Fikrətin ziyalı həyatını iki dövrə ayırır: möminlər və vətənpərvərlər, kafirlər və humanistlər, birinci dövrə də onun qədər heyran olanların çox olduğunu vurğulayır, kommunistlərin, materialistlərin və kosmopolitlərin olduğunu bildirir. Fikrətin ikinci dövrəsini öz bayrağına çevirdilər.. Türk ədəbiyyatındakı yeri haqqında belə deyir: “Fəlsəfi inancının inanclı və ya kafir olmasından asılı olmayaraq bir Tevfik Fikrət var və onun türk ədəbiyyatında böyük dəyərini inkar etmək əbəsdir”.
Aysun / Demedia.az
