Avropanın bu yerində türklər vizasız yaşayır və işləyirlər
Soyuq müharibə başa çatdıqdan sonra dünyada hakim kapitalist nizamına iqtisadi cəhətdən uyğun gəlməyən bir çox regionlar var.
Demedia.az xəbər verir ki, Hindistanda Auroville, ABŞ-ın Kaliforniya əyalətində Slab, Danimarkada Christiania və Norveçdə Svalbard fərqli həyatlar mənimsəmiş insanların görüşmə nöqtəsi olan bölgələr arasındadır. 2022-ci ilin iyulunda o zamankı Xarici İşlər Nazirinin müavini Sedat Önal demişdi: “Arktika bölgəsinə marağımız artmaqdadır, bu kontekstdə 9 fevral 1920-ci ildə Parisdə Spitsbergen (Svalband və s. adalar)." Bu sözlər türklərin də orada yaşaya, işləyə və mülk sahibi ola biləcəyini ifadə edirdi. Müəyyən şərtlərlə vizasız ziyarət edilə bilən bölgədə türk alimləri də mühüm işlər görür.
Şimal işıqları, dondurucu Norveç havası və təbii gözəllikləri ilə şimal qütbünə maraq göstərən minlərlə insan var. Ancaq xüsusilə viza problemi və ya Türkiyədən bu bölgəyə oturma icazəsi ala bilməməsi səbəbindən xəyallarından uzaq olanlar üçün tamamilə fərqli bir fürsət var. Norveçin şimal işıqları altında keçmiş mədən şəhəri olan və "Buz cənnəti" kimi tanınan Şppbard bu gün həm elmin evi, həm də balıq ovu paytaxtıdır. 3 min insanın və 3 min 500 qütb ayısının yaşadığı Arktika dairəsinin unikal nöqtəsi olan Svalband, 9 fevral 1920-ci ildə imzalanmış müqaviləyə əsasən, bəzi ölkələrin vətəndaşlarına vizasız işləmək və mülk sahibi olmaq hüququ verib.
Bu gün bütün ölkələrdən köçkünləri qəbul edən Svalband bu xəbəri 2005-ci ildən sonra açıqlayıb. O zaman Svalband qubernatoru olan Per Sefland, "Sözügedən müqavilə bu günə qədər seçilmiş bir siyasətdir və vətəndaşlarla vətəndaşlar arasında müqavilə xaricində heç bir dəyişiklik etmədiyimiz bir siyasətdir" dedi.
Türklərin Arktikada ilk fəaliyyətləri əslində 1528-ci ildə Osmanlı dövründə başlamışdır. Türkiyə alimləri 1960-cı illərdən bölgədə çalışırlar. İlk Türk Arktika Elmi Ekspedisiyası 2019-cu ildə keçirilib. Bir çox müxtəlif ölkələrin alimləri bölgədə işlərini davam etdirirlər. NASA burada araşdırma aparan elmi qurumlardan biridir. Yalnız yüzdə 5-i məlum olan okeanlarla əlaqəli qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyi nəzərə alınsa, qütblər də son dərəcə əhəmiyyətlidir.
Keçmiş xarici işlər nazirinin müavini Sedat Önalın 2022-ci ildə verdiyi açıqlamada "1920-ci il fevralın 9-da Parisdə imzalanan müqavilənin tərəfiyik" sözlərindən sonra edilən razılaşma maraq doğurub. Sözügedən razılaşma sayəsində Türkiyə vətəndaşları Şppbard arxipelaqının ərazi sularına, fyordlarına və limanlarına daxil olmaq, adalarda yaşamaq, bölgədə balıqçılıq və ovçuluq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq, dənizçilik, sənaye və digər fəaliyyətlərlə məşğul olmaq hüququ qazanır. fəaliyyət, mədən və ticarət fəaliyyəti.
Svalbard Norveç Krallığının bir hissəsidir, lakin materik Norveçə aid olan bütün qanunlar Svalbard adasına şamil edilmir. Məsələn, Svalbard Şengen əməkdaşlığı və ya Avropa İqtisadi Bölgəsi (EEA) Sazişindən kənarda yerləşir. Spitsbergen/Svalbard müqaviləsinə görə beynəlxalq hüquqda da xüsusi statusa malikdir. Bu o deməkdir ki, müqaviləni imzalayan bütün ölkələrin vətəndaşları Svalbardda yaşamaq hüququna malikdirlər. Başqa sözlə, əcnəbilərin bu adada qalmaq üçün vizaya, iş və ya yaşayış icazəsinə ehtiyacı yoxdur. Bununla belə, materik Norveç vasitəsilə səyahət edərkən Şengen bölgəsi üçün viza tələb olunur. Beləliklə, adada yaşasanız belə, Norveçin sakini sayılmırsınız. Bundan əlavə, Svalbard adasına girən və çıxan hər kəs şəxsiyyətini pasportla sübut edə bilməlidir. Şengen ölkələrinin vətəndaşları və Skandinaviya vətəndaşları da Svalbard-a və geriyə gedərkən şəxsiyyət vəsiqələrini göstərməlidirlər. Sizdən həmçinin Svalbard-a köçməzdən əvvəl adadakı universitetdə təhsil proqramında olmağınız və ya işinizin olması tələb olunur. Bunun səbəbi, Svalbardda özünüzü saxlamaq üçün kifayət qədər pulunuz olmalıdır. Adada da ev kirayələmək lazımdır. Bu iki şərt yerinə yetirilməsə, adadan deportasiya ediləcəksiniz.
Aysun / Demedia.az
