Yerə çatan SİQNAL: Sirri açıldı

Radioteleskoplar kosmosda inqilab etdi.

Demedia.az xəbər verir ki, ilk dəfə 1932-ci ildə mühəndis Karl Yanski tərəfindən kəşf edilən kosmosdan gələn radio dalğaları sakit gecə səmasının o qədər də sakit olmadığını göstərir. Virciniya ştatının Charlottesville şəhərindəki Milli Radio Astronomiya Rəsədxanasından astronom Poonam Çandra Mashable-a deyib: "Göy sakit və sakit görünür, lakin radiotezliklərə qulaq assanız, kainatda son dərəcə enerjili bir hadisənin baş verdiyini görərsiniz".

Qara dəliklər, partlayan ulduzlar, yeni yaranan ulduzlar və başqaları radio dalğalarını enerji şəklində kainata buraxırlar.

Ancaq bunların arasında bir növ radio dalğası hələ də sirr olaraq qalır, lakin astronomların bu mövzuda nəzəriyyələri var. Bu siqnallara "sürətli radio partlayışları" və ya qısaca FRB deyilir. Bunlar yalnız millisaniyələr davam edən və dərhal yoxa çıxan radio dalğalarının impulslarıdır. Tədqiqatçılar indiyə qədər aşkar edilmiş ən uzaq sürətli radio nəbzinin mənbəyini müəyyən ediblər. Bu nəbzin Yerə çatması düz 8 milyard il çəkdi!

"Science" jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırmada biz ən uzaq radio nəbzini aşkar etdik. 8 milyard illik nəbz kainatın ömrünün yarısından çoxunu səyahət edir", - tədqiqatın müəllifi, astronom Rayan Şennon bildirib. Avstraliyanın Swinburne Texnologiya Universiteti.

Tədqiqatçılar Avstraliyanın SKA Pathfinder (ASKAP) radio teleskopu ilə "FRB 20220610A" adlı radio impuls tapıblar. Astronomlar radio dalğalarına qulaq asmırlar, lakin bu siqnalları böyük peyk antenaları və ya çoxsaylı antenalardan ibarət strukturlardan istifadə edərək uzaq qalaktikalardan toplayırlar.

Komanda bu sürətli nəbzin həqiqətən də uzaq məsafədən gəldiyini təsdiqləmək üçün Çili dağlarında yerləşən Çox Böyük Teleskopdan istifadə edib. Bu rəsədxanada görünən işığı tutan optik teleskoplar var. Bu teleskoplardan istifadə edərək, astronomlar həqiqətən çox uzaqda olan və qalaktikanın varlığını göstərən "zəif işıq ləkələri" aşkar etdilər. Bu işıq dalğası kainat genişləndikcə daha da uzandı və bu uzanmanın ölçüsü onun 8 milyard yaşına çatdı.

"FRB təsdiq edir ki, 20220610A ən uzaq sürətli radio nəbzidir" dedi Şennon.

Uzaq qalaktikalardan Samanyolu qalaktikamıza gələn sürətli radio impulsunun təsviri. Kredit: ESO / M. Kornmesser
Sürətli radio impulslarının sirrinin həlli
Astronomlar sürətli radio impulsları axtarmağa davam edəcəklər.

Çünki onlar güclü və ya partlayıcı bir hadisə nəticəsində bu siqnalların haradan gəldiyini bilmək istəyirlər. Burada iki ehtimal önə çıxsa da, çoxlu fikirlər də var.

Bu siqnallar ulduzun çökmüş nüvəsindən əmələ gələn maqnitar kimi tanınan neytron ulduzlardan gələ bilər. Maqnetarlar çox sıx ulduzlardır və yüksək fırlanma sürətinə malikdirlər, həmçinin məlum olan ən güclü maqnit sahələrinə malikdirlər.
Kosmosda çökən ulduzlar və ya qara dəliklər kimi nəhəng obyektlərin bir araya gəlməsi bu radio impulslarını işə sala bilər.
(Əlbəttə, xatırlamağa dəyər ki, bu siqnalların "yadplanetlilər" tərəfindən istehsal və ya göndərilməsinə dair heç bir sübut yoxdur.)

Çox Böyük Teleskopun yayılan uzaq qalaktikaya baxışı Çox Böyük Teleskop FRB 20220610A yayan çox uzaq qalaktikaya belə baxdı. Qara dairə sürətli radio nəbzinin yerini göstərir. Kredit: Lachlan Marnoch (Macquarie Universiteti / ASTRO-3D)
Astronom Şennon deyir ki, bu sürətli radio impulsları genişlənən kainatımızın quruluşu kimi mövzular haqqında məlumat verə bilər. Böyük isti qaz buludları qalaktikalar arasında hərəkət edir, lakin bu sürətli radio impulsları onların içindən keçərkən yavaşlayır və kosmosda baş verənləri aşkar etməyə kömək edir.

Aysun / Demedia.az