Beynimiz saxta üzləri aşkar edə bilir - İNANILMAZ

Texnologiyadakı məhdudiyyətlər o demək idi ki, son vaxtlara qədər tədqiqatçılar yalnız “bir az səhv” görünən insana bənzər üzlər yarada bilirdilər.

Demedia.az xəbər verir ki, hətta 2004-cü ildə yayımlanan “Polar Express” filmi də bəzi insanları narahat etməyə kifayət etdi. Çünki personajların üzləri tam olmasa da, demək olar ki, tamamilə “insan” görünürdü. Bu da tamaşaçını “qeyri-adi dərə”yə salır.

Bu, süni üzlər (və ya ümumiyyətlə robotlar) getdikcə daha çox insana oxşayanda və bizə bənzəməyə yaxınlaşdıqda, lakin yenə də süni olma əlamətlərini göstərdikdə, narahatlıq, hətta ikrah yaradır.

Süni intellekt texnologiyasındakı son inkişaflar göstərir ki, biz həqiqətən də “dərədən” keçmişik. Sintetik üzlər indi real üzlər kimi “real” görünür; daha real!..

ThisPersonDoesNotExist.com saytına rast gəlmiş ola bilərsiniz. Səhifəni təkrar-təkrar ziyarət etməklə siz heç biri real insanlara aid olmayan limitsiz sayda üz yarada bilərsiniz. Bu sintetik üzlər “generativ rəqib şəbəkə” kimi tanınan süni intellekt alqoritmi tərəfindən yaradılmışdır. Generativ rəqib şəbəkələr iki neyron şəbəkədən ibarət kompüter modelləridir və əsasən neyronların beyində bağlanma üsulundan ilhamlanır.

Adlarına uyğun olaraq bu şəbəkələr bir-biri ilə rəqabət aparır. Biri yeni və inandırıcı obrazlar yaradır (bu halda insan simaları), digəri isə real görüntüləri saxtadan ayırmağa çalışır. Geribildirim döngəsi vasitəsilə generator, skrinerin saxta olduğunu aşkar edə bilməyəcəyi getdikcə daha inandırıcı şəkillər yaratmağı öyrənir. İstehsalçı həmçinin real yeni üz nümunələrinin necə hazırlanacağını öyrənmək prosesində real fotoşəkillərdən geniş istifadə edir.

Yuxarıda göstərilən məlumatların işığında tədqiqatçılar real üz və süni sifət göstərilən insanların fərqi anlamaqda çətinlik çəkdiyini ortaya qoydular. İştirakçılar yalnız 48,2 faiz vaxtın həqiqi üzlərini düzgün müəyyən edə biliblər. Bu nisbət 50 faiz dəqiqlik dərəcəsi verən təsadüfi təxminlərdən bir qədər aşağıdır.İştirakçılar həmçinin süni sifətləri real üzlər kimi “etibarlı” kimi qiymətləndiriblər.

Başqa bir araşdırmada süni üzlərin həqiqi üzlərin fotolarından daha real olduğu qiymətləndirilir. Tədqiqatçılar bunun səbəbini generatorun tez-tez real üzlərdən bir qədər orta və tipik üzlər istehsal etməsi və belə üzlərin diskriminatoru aldatmaqda daha yaxşı olduğunu öyrənməsidir.

Bu yaxınlarda aparılan başqa bir araşdırmada Avstraliyadakı tədqiqatçılar real və süni üzlər arasındakı fərqi ayırd etmək qabiliyyətimizə daha dərindən nəzər saldılar. İlk təcrübələrində onlayn iştirakçılar iki üz tipini ayırd edə bilmədilər və yenə də süni sifətləri real olanlardan “daha ​​real” kimi qəbul etdilər.

Ancaq ikinci təcrübə, deyəsən, fərqli bir hekayə danışır. Bu dəfə laboratoriyanın yeni iştirakçılarından başlarına elektroensefaloqrafiya (EEQ) qapaqları taxmaları istənilib. İştirakçıların beyinlərindəki elektrik aktivliyi qulaqlıqlara bərkidilmiş elektrodlarla ölçüldü.

Gördüyünüz insan sifətlərindən hansı realdır, hansılar isə süni intellekt tərəfindən hazırlanmışdır? Cavablar xəbərin sonundadır.
Təcrübə zamanı müxtəlif üzlər bir-birinin ardınca təqdim edildi və iştirakçılardan üzlərin üstündə göstərilən ağ dairə qırmızıya çevrildikdə düyməni basmaları istəndi. Bu, iştirakçılara şəkillərin nümayiş olunduğu ekranın mərkəzinə diqqət yetirməyə imkan verdi. EEG testinin nəticələri göstərdi ki, insanların beyin fəaliyyəti sintetik üzlərə və real üzlərə baxarkən fərqlənir. Bu fərq üzlər ekranda ilk dəfə göründükdən təxminən 170 millisaniyə sonra baş verdi.

Elektrik siqnalının bu N170 komponenti - məlum olduğu kimi - üz cizgiləri arasındakı düzülmə və məsafəyə həssasdır. Yəni göz, burun və ağız kimi xüsusiyyətlər arasındakı məsafələr baxımından süni üzlər real üzlərdən bir qədər fərqli qəbul edilir.

Nəticələr göstərir ki, necə davrandığımızla beynimizin "bildiyi" arasında fərq var. İştirakçılar şüurlu surətdə süni sifətləri realdan ayıra bilmirlər, lakin iştirakçıların beyinləri onların EEG fəaliyyətindən yarananlara əsaslanaraq fərqi deyə bilirlər. Beynimizin şüurlu şüurumuz xaricində məlumat əldə edə biləcəyini düşünmək təəccüblü olsa da, psixologiyada bunun çoxlu nümunələri var.

Blindsight (blindsight və ya korluq olaraq da adlandırılır) buna misaldır... Görmə sahəsində çatışmazlıq olan, yəni ərazinin demək olar ki, yarısını görə bilməyən şəxslərin fərqlilikləri qavraması hadisəsi adlanır. bəzi obyektlər, lakin yenə də onları görə bilmədiklərini bildirirlər.

Tədqiqatçılar göstərir ki, diqqətimizi çılpaq insanların təsvirləri çəkir, hətta onları gördüyümüzü dərk etməsək də. Digər tərəfdən, biz hamımız subliminal reklam anlayışını eşitmişik, baxmayaraq ki, laboratoriya təcrübələri onun həqiqətən işlədiyi fikrini dəstəkləmir...

Aysun / Demedia.az