Pişiklər niyə əhliləşdirilib?

Pişiklərdən gözlənildiyi kimi, pişiklər çox fikirləşdikdən sonra insanların qucağına atılıb-tullanmayacağına qərar verdilər.

DNT analizi, əhliləşdirilmiş pişiklərin bütün dünyada yayılmasına dair hərtərəfli araşdırmaya əsasən, pişiklərin əhliləşdirilmədən əvvəl minlərlə il insanlarla birlikdə yaşadığını ortaya qoyur. Bu müddət ərzində pişiklərin genləri vəhşi qardaşları ilə müqayisədə çox az dəyişib. Onlar demək olar ki, tək bir xüsusiyyət əldə etmişlər; tabby pişiklərin xəzində fərqli xətlər və ləkələr.

Qədim Romadan Misirdəki pişik mumiyalarına qədər...
Tədqiqatçılar son 9 min ildə 200-dən çox pişiyin DNT-sini müşahidə ediblər. Bunlara qədim Romadan pişik qalıqları, Misirdən pişik mumiyaları və müasir Afrikadan gələn vəhşi pişik növləri daxildir. Keçən həftə dərc edilən araşdırma nəticələrinə görə, iki əsas pişik nəsli bu gün sevdiyimiz pişiklərə töhfə verdi.

Pişiklər necə əhliləşdirilib? 04 10 2023
Kürkündəki bu zolaqlar onu vəhşi pişiklərdən fərqləndirir (Şəkil: Pixabay)
Bugünkü ev pişiklərinin ilk əcdadları eramızdan əvvəl 1000-ci ildə cənub-qərb Asiyadan Avropaya köçmüşdür. Eramızdan əvvəl 4400-cü ildə yayılmışdır. Pişiklər çox güman ki, təxminən 8000 il əvvəl Mesopotamiya və Aralıq dənizi ətrafındakı kənd təsərrüfatı icmalarının yaxınlığında yaşamağa başladılar. Burada insanlarla qarşılıqlı maraq əlaqəsi quruldu, pişiklər insanlar üçün "gəmirici kovucu" kimi xidmət edirdi.

Siçanlar və siçovullar bəşər övladının kənd təsərrüfatı məhsullarına "sulanırdı". Pişiklər yəqin ki, artan gəmirici populyasiyasını izlədilər və nəticədə müntəzəm olaraq insan məskənlərinə yaxınlaşmağa başladılar.

Pişikləri götürüb qəfəsə salmamışıq!
Tədqiqatın həmmüəllifi, Leuven Universitetindən Klaudio Ottoni deyir: “Bu, yəqin ki, insanlarla pişiklər arasında ilk yaxınlaşma idi. Bunun əvəzinə insanlar pişiklərin özlərini əhliləşdirməsinə icazə verdilər.

Pişiklər niyə əhliləşdirilib 04 10 2023
Həm yaraşıqlıdır, həm də gəmiricilərdən qoruyur! İnsan bundan artıq nə istəyə bilər? (Şəkil: Pixabay)
İkinci vacib nəsil, Afrika pişikləri
İkinci nəsil Misirdə tez-tez rast gəlinən Afrika pişikləri idi. B.C. 1500-cü illərdə onlar Egey və Köhnə Dünyanın çox hissəsinə yayılmışdılar. Bu Misir pişiyi yəqin ki, sosial və itaətkar bir heyvan olduğu üçün insanların diqqətini çəkib.

Araşdırmanın nəticələri göstərir ki, tarixdən əvvəlki insan cəmiyyətləri gəmiricilərdən xilas olmaq üçün öz pişiklərini qədim torpaqlarında və dəniz ticarət yollarında gəzdiriblər.

Bu tabular haradan gəldi?
Ottoni deyir: "Tarix boyu yaşayan pişiklərin DNT-sini müqayisə edərək, tədqiqat bu heyvanların insanlar onları dünyaya daşımağa başlamazdan əvvəl necə dəyişdiyini göstərir".

Təəccüblüdür ki, vəhşi və ev pişikləri çox da genetik fərq göstərmirlər. Onları fərqləndirməyin yollarından biri də onların təkər kürkləridir.

Tekir pişiklərin mənşəyi Osmanlı İmperiyasına gedib çıxır (Şəkil: Pixabay)
Tabby genləri Osmanlı İmperiyasına aiddir
Tədqiqat orta əsrlərdə ev pişiklərinin tüklərində ləkə və zolaqların yaranmasına işıq salır. Tekir pişiklərin genləri Osmanlı İmperiyasına gedib çıxır və sonralar Avropa və Afrikada geniş yayılıb.

Bununla belə, bu zolaqların ev pişikləri ilə əlaqələndiriləcək qədər geniş yayılması üçün 18-ci əsr lazım idi. 19-cu əsrdə pişik həvəskarları pişikləri spesifik xüsusiyyətlərinə görə seçərək yeni cinslər yaratdılar.

Pişiklər çox dəyişmədən əhliləşə bildilər

Təkamülçü genetik və tədqiqatın həmmüəllifi Eva-Maria Geigl deyir: "Beləliklə, pişiklər çox dəyişmədən insanların ev yoldaşı ola bildilər". Ev pişikləri vəhşi pişiklərə bənzəyir, lakin onlar tənhalığı sevmirlər və insanlara və digər pişiklərə dözə bilirlər. Yaxud da tolerantlıq limitlərimizin daha yüksək olduğunu deyə bilərik.

Köpəklərdə vəziyyət tam əksinədir.
Geigl deyir ki, bu, əhliləşdirilən ilk heyvan olan itlərin tam əksidir. Xüsusi tapşırıqları yerinə yetirmək üçün itlər seçilmişdir, bu, heç vaxt pişiklər üçün belə deyil. Bu fərqli xüsusiyyətlərə görə edilən seçim, bu gün çox sayda it cinsinin əsas səbəbidir.

Geigl deyir: "Pişiklər bu seçim prosesindən keçmədilər, çünki onları dəyişdirməyə ehtiyac yox idi. Onlar olduğu kimi mükəmməl idilər".
Əlbəttə ki, hər kəs pişiklərin mükəmməlliyi ilə razılaşa bilməz. Yenə də pişiklər dünyanın ən məşhur ev heyvanları arasındadır və təkcə ABŞ-da evlərdə 74 milyon pişik yaşayır.

"Biz onların haradan gəldikləri, nə qədər məsafə qət etdikləri və insanlara təsirləri ilə bağlı inanılmaz şeylər kəşf edirik. Bu növlə bağlı əlavə araşdırmalar əhliləşdirmə prosesi haqqında daha çox məlumat verəcək", - Ottoni yekunlaşdırır.

Aysun / Demedia.az