Dönər dünyada necə məşhurlaşıb?
Almaniyaya gedənlərin yemədən getməyəcəyi ləzzətlər arasında məşhur kolbasa xörəyi olan 'kurriwurst' da var.
Demedia.az xəbər verir ki, zamanla kult statusuna çatan bu yemək 'bratwurst' tipli kolbasa, köri sousu və köri tozunun qarışığından ibarətdir. Bəlkə də hamı bilir ki, bu ləzzətli dad 1950-ci illərdən alman mətbəxinin ayrılmaz tərkib hissəsidir, lakin dönərin ölkədəki bütün məşhur fastfud yeməklərindən üstün olması digər məlum faktdır. Araşdırmalar göstərir ki, 82 milyon əhalisi olan Almaniyada gündə 2 milyon porsiya dönər yeyilir. Yəni, almanların sevimli fastfud yeməkləri reytinqində milli yeməkimiz sayılan dönər kababları və salatları rəqibsizdir. Bəs necə oldu ki, dönər kabab Almaniyaya gəlib özünü məşhurlaşdırdı? Almaniyaya miqrant işçi kimi gedən və almanlara dönəri sevdirən Kadir Nurmanın hekayəsini təqdim edirik.
Hər kəsi maraqlandıran suala cavab vermək üçün 50 il geriyə qayıtmaq lazımdır. Çünki Almaniyada dönər çörəyinin mənşəyi yarım əsr əvvələ gedib çıxır. Hekayənin baş rolları Berlində miqrant işçi olan Kadir Nurman və Mehmet Aygündür. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Qərbi Almaniya iqtisadiyyatını canlandırmaq üçün Şərqi və Cənubi Avropadan gələn immiqrantlar arasında dönəri alman torpağına ilk gətirənin kim olduğu hələ də müzakirə mövzusudur. Lakin Avropa Türk Dönər İstehsalçıları Birliyi rəsmi olaraq bu titulu Kadir Nurmana verib.
Dərnəyin sözçüsü Gürsel Ülberin sözlərinə görə, Qərbi Berlində ilk dönər kababı 1972-ci ildə Kadir Nurman tərəfindən satılıb. Bununla belə, hər iki əməkçi miqrant normalda düyü plovu və salatı ilə təqdim edilən dönəri almanların küçədə rahatlıqla yeyə biləcəyi bir nisbətdə çörəklə təqdim etdiklərini iddia edir.
“Dönər kababının atası” kimi tanınan malatyalı Kadir Nurman iş həyatında uğursuzluqla üzləşənlərdən olub. Çalışdığı hər şey uğursuzluqla nəticələndi. Almaniyadakı bədbəxt şansını dəyişməyə qərarlı olan Nurman Türkiyəyə gedib.
O, dərhal biznesə girdi, amma təəssüf ki, bundan da məyus oldu. Daha sonra belə olmayacağını düşünüb və yenidən Almaniyaya qayıdıb. Heç vaxt vaz keçməyən, hətta küçədə dondurma satan Nurman 1972-ci ildə Berlinin mərkəzində City Grill adlı dönər dükanı açır. Bu yolla o, həyatında verdiyi bəlkə də ən yaxşı qərara doğru möhkəm addımlar atdı.
Dönər kabab türk mətbəxində boşqabda düyü ilə süfrəyə verilən ənənəvi yeməkdir. Bununla belə, Kadir Nurman hamburger çörəyi arasında dönər əti təqdim edərək sürətli yemək alternativi ideyasını inkişaf etdirdi. Onun yaradıcılığı ilə tanış olan almanlar dönəri o qədər mənimsəmişlər ki, zaman keçdikcə o, ölkənin əvəzolunmaz qidalarından birinə çevrilmişdir. Tezliklə Almaniyada tez istehlak edilən fast food tərzi yeməklər arasında dönər kababları hətta kolbasaları da üstələdi.
Baş verənlər Türkiyədən Almaniyaya köçənlərin alman mədəniyyətinə və iqtisadiyyatına təsirinin mühüm göstəricisi olduğunu ortaya qoyur. Üstəlik, bu vəziyyət türklər üçün çox yaxşı məşğulluq təmin edir. Almaniyaya dönəri tanıdan Kadir Nurman 24 oktyabr 2013-cü ildə Berlində dünyasını dəyişib. Ölümündən iki il əvvəl, 2011-ci ildə Türkiyə Dönər İstehsalçıları Federasiyası Nurmana "çörəkdə dönərin ixtiraçısı" titulunu verdi. Bu, dönər kababını ilk icad etdiklərini iddia edənlər üçün şübhəsiz təsdiq idi.
Almaniyada dəyəri 4 milyard avro (təxminən 125 milyard lirə) olan dönər sənayesində bu gün gündə 400 ton ət istifadə edilir. Avropa Türk Döner İstehsalçıları Birliyinin (ATDİD) məlumatlarına görə, Almaniyada 4 mini Berlində olmaqla ümumilikdə 40 min kabab restoranı var. Bəs almanlar dönəri niyə bu qədər sevirlər?
Dadlı, bol inqrediyentləri, zülalları və salat variantları ilə hər zaman əlinizdə olması böyük üstünlükdür. Təbii ki, dadından əlavə, porsiyaların böyük, doyumlu, praktik və sərfəli olması bu yeməyi Almaniyada məşhur edir.
Aysun / Demedia.az
