İşıq minarəyə düşəndə görünən sirli daş-qaşlar! - Süleymaniyyə məscidi ilə bağlı faktlar
16-cı əsrin ortalarında Süleymaniyyə məscidinin tikintisi uzun müddət dayandı. Müxtəlif söz-söhbətlər dolaşır, həm dövlətə, həm də Memar Sinana qarşı əsassız iddialar yayılırdı. Lakin tikintinin dayandırılmasının ətrafda dolaşan iddialarla heç bir əlaqəsi yox idi.
Demedia.az xəbər verir ki, faktiki olaraq məscidin bir çox hissələri tamamlandı və yalnız günbəzi tikilməyə davam etdi. Üstəlik, çaşqınlıq yaradan bəzi söz-söhbətlər İran şahının qulağına da çatmışdı. Şah ona deyilənlərdən sonra saraya Osmanlı İmperiyasının heç xoşuna gəlməyəcək bir bağlama göndərdi. Bu bağlama saraya çatanda Süleymaniyyə məscidinin əhvalatı dəyişdi. Dövrün ən böyük məscidi olan Memar Sinanın səyyah əsərinin hekayəsini İstanbul Universiteti Ədəbiyyat Fakültəsi Sənət Tarixi Bölməsi Türk və İslam Sənəti Bölümü Başçısı Prof. Dr. Tarkan Okçuoğlu izahat verdi.
Bir müddət sonra məscidin tikintisinə fasilə verilib və sosial kompleksin binalarının tikintisinə başlanılıb. Məscidin tikintisinin başa çatması da bu səbəbdən gecikdi. Əslində, məscidin bir çox hissələri tamamlandı, ancaq günbəzi tikilməkdə qaldı. Memar Sinan bünövrələrin yaxşı qurulması üçün bir müddət gözləmək lazım olduğuna inandığından, o zamanlar məscidin ətrafındakı binaların tikintisi davam edirdi.
Sultan Süleyman isə qocaldığı üçün vəfat etməmişdən əvvəl məscidinin tamamlanıb ibadət üçün açılmasını görmək istəyirdi. Lakin təkcə Sultan deyil, camaat da məscidin tikintisinin başa çatmasını gözləyirdi. Tikintinin dayandırıldığı günlərdə əvvəlcə ictimaiyyət arasında, sonra isə sərhədlərdən kənarda yayılan söz-söhbətlər hadisənin ölçüsünü dəyişib.
Memar Sinana dözə bilməyənlər onun haqqında qeybət edirdilər və məscid bu qədər böyük tikildiyi üçün günbəzinin yıxılmadan toxunulmaz qalıb-qalmayacağı barədə daim mübahisələr gedirdi. Lakin Memar Sinan təməllərin yaxşı qurulması üçün bir müddət gözləmək lazım olduğuna inandı və bu səbəbdən də məscidin tikintisini davam etdirmədi. Çünki o bilirdi ki, günbəz tikildikdən sonra bünövrə tarazlıqlarının dəyişdirilməsi struktur üçün yaxşı olmayacaq. Bu vəziyyət məscidin möhkəmliyinə xələl gətirə və zamanla məskunlaşmalar səbəbindən quruluşa ziyan vura bilər.
Prof. Dr. Tarkan Okçuoğlu, Süleymaniyyə məscidi tikilməzdən əvvəl Səfəvi şahı ilə Qanuni Süleyman arasında baş verənləri xatırladıb və məscidin rəqabətə çevrildiyini qeyd edib:
"Avstriya Habsburq hökmdarı I Ferdinand və İspaniya Kralı V Karl ilə sülh müqaviləsi bağlayaraq onlardan xərac almağı bacaran Qanuni Sultan Süleymanın şərqdəki ən böyük rəqibi Səfəvi şahı Təhmasp oldu. Avropa dövlətləri ilə uzun sürən müharibələr, sülh müqavilələri bağlandı. İmzalanandan sonra Şah Təhmaspla məsələni həll etmək qalırdı. Bu siyasi şəraitdə Qanuni Süleyman paytaxtda ən əhatəli məscid və ictimai kompleksin tikintisinə qərar verdi.
Hər başdan bir səs gəlirdi. Aylar keçdi, şayiələr qulaqdan qulağa yayıldı və İran şahına çatdı. Şayiələrə görə, “İstanbulda böyük bir məbədin tikintisinə başlayan Osmanlı dövləti xəzinəsində pul qalmadığından məbədin tikintisini dayandırdı” şayiələrini eşidən şah, külli miqdarda pul göndərir. qiymətli metalların və daş-qaşın İstanbula göndərilməsi, Osmanlı sultanına meydan oxumağı düşünür. Şah göndərdiyi hədiyyələrlə bərabər məktub da yazdı.
Şaiyəyə görə, İran şahı Təhmasp Sultan Süleymanın maddi imkansızlıq üzündən məscidin tikintisini dayandırdığını eşidib qiymətli daşlarla dolu çantalar və səfirə məktub göndərib. Məktubda deyilir: "Eşitdim. Məscidi tamamlamağa gücünüz çatmadı və biz sizə çoxlu xəzinə və ləl-cəvahirat göndərdik. Məscidi bitirin”. Buna çox qəzəblənən Sultan Süleyman dərhal pulu işçilərə payladı və qiymətli daşları Memar Sinana verdi və “Bu daşlar mənim məscidimlə müqayisədə dəyərsizdir, onları da daşların arasına əlavə edin”.
Aysun / Demedia.az
