Bu ölkədə ildırıma görə ölümlər artır - Səbəbi...

Banqladeşli Mamun həyatının ən xoşbəxt günü hesab etdiyi toy günü 16 qohumunun ölüm xəbəri ilə sarsılıb.

Demedia.az xəbər verir ki, onlar toya gedərkən ildırım vurması nəticəsində həyatını itiriblər. Toya ən gözəl paltarlarını geyinərək getməyə çalışan ailə üzvləri qayıqda olarkən qəfil yağan yağış və tufandan xilas olmaq üçün sahilə yaxınlaşaraq fəlakətlə qarşılaşacaqları həmin qalay talvarın altına sığınıblar.

BMT-nin hesabatına görə, ekstremal hava şəraiti və fırtınalarla mübarizə aparan Banqladeşdə ildırım vurması nəticəsində hər il orta hesabla 300 nəfər ölür. Əhalisi Banqladeşdən təxminən iki dəfə çox olan ABŞ-da hər il orta hesabla 17 nəfər ölür.

Bu şəkil 2021-ci ilin avqustunda kabusu yaşayan Mamun və bir çox digər Banqladeşlilər üçün daşıması çox ağır bir yükdür. 21 yaşlı gənc ölkənin şimal-qərbindəki Şibqanc rayonunda qayınatasının evində hazırlıq görərkən ürəkağrıdan xəbəri aldığını xatırlayır:

İnsanlar meyitləri qucaqlayırdılar. Yaralılar ağrıdan ağlayır, uşaqlar isə qışqırırdılar. Nə edəcəyimi bilmirdim. İlk kimin yanına getməli olduğuma da qərar verə bilmədim.

Məmun qəzada atasını, babasını, nənəsini, əmilərini, əmilərini, bibilərini itirib... Yalnız xoşbəxtlikdən anası qayıqda olmayıb və ildırımdan sağ çıxıb. "Atamın cansız cəsədini tapanda göz yaşlarıma boğuldum" deyir Məmun və əlavə edir: "O qədər sarsıldım ki, mən də xəstələndim".

Faciəli hadisədən sonra yağış və ildırımdan qorxmağa başladığını bildirən Məmun, toyu üçün hazırladığı yeməkləri başsağlığı vermək üçün dəfn evinə gələnlərə payladıqlarını da izah edir...

Banqladeşdə hər il ildırım daşqınlardan daha çox insanın ölümünə səbəb olur. Maraqlısı odur ki, 1990-cı illərdə ildırım çaxması nəticəsində ölənlər yalnız ildə onlarla ifadə edilirdi. Məsələyə toxunan NASA, BMT və Banqladeş hökuməti ölümcül fəlakətlərin artmasına səbəb kimi iqlim dəyişikliyi səbəbiylə fırtınaların artmasına işarə edir.

Ölkənin təbii fəlakətlərin idarə olunması üzrə rəsmi təşkilatın baş direktoru Mijanur Rəhman BBC-yə deyib: "Qlobal istiləşmə, ətraf mühitin dəyişməsi və həyat tərzi ildırım vurması ilə bağlı ölüm hallarının artmasına səbəb olan mühüm amillərdir". Vəziyyət o qədər ciddidir ki, Banqladeş hökuməti təbii fəlakətlər siyahısına ildırım vurmasını da əlavə edib.

İldırım vuranların əksəriyyəti yaz və yayın yağışlı musson aylarında tarlalarda işləyərkən hava şəraitinə həssas olan fermerlərdir.

Yanmış və cırıq-cırıq “Barselona” forması Banqladeşin Satkhira rayonunda müdafiəsiz fermerlərdən birinin xatirəsinə ucaldılmış tarlaya baxan səliqəsiz hasardan asılıb. Abdulla gündəlik işini görmək üçün düyü tarlasına gedəndə bu köynəyi geyinmişdi. O, 2023-cü ilin mayında ildırım vurması nəticəsində dünyasını dəyişib.

Abdulla bir qrup fermerlə çəltik biçininə gedəndə hava parlaq və günəşli idi. Günortadan sonra şiddətli tufan başladı və ildırım çaxdı.

Onun yığdığı düyü hələ də mərhumun 30 illik həyat yoldaşı Rehana ilə birlikdə yaşadığı birotaqlı evin qarşısında qalaqlanmış vəziyyətdə qalıb. Cütlük Abdullahın ölümündən az əvvəl evlərini genişləndirmək üçün kredit götürüblər. Onların 14 yaşlı oğlu Məsut təhsilini davam etdirir. Rehana ana göz yaşları içində deyir: “Qorxu məni elə sarsıtdı ki, göydə bulud görsəm də oğlumu çölə çıxmağa belə cürət eləmirəm”.

İldırım digər ölkələrdə də artan narahatlıqdır; Son illərdə artım müşahidə edilən, lakin bir sıra təşəbbüslər sayəsində ölümlərin sayında əhəmiyyətli dərəcədə azalma müşahidə olunan qonşu Hindistan da daxil olmaqla...

Banqladeş də itkilərin sayını azaltmaq üçün daha çox səy göstərmək istəyir. Fəallar bildirirlər ki, ildırım vurmasının təsirini udmaq üçün ucqar kənd yerlərində, xüsusilə meşələrin qırılmasının ən pis olduğu yerlərdə daha hündür ağaclar əkmək lazımdır.

Sığınacaq tipli ildırım çubuqları fırtına və yağış zamanı suya tutulanlar üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Foto: BMT
Onlar həmçinin fermerlərin təhlükəsiz sığınacaq ala bilməsi üçün sığınacaq tipli ildırım çubuqlarının qurulması üçün genişmiqyaslı proqrama və insanları mümkün tufanlardan xəbərdar etmək üçün daha geniş erkən xəbərdarlıq sistemlərinə çağırırlar.

Maarifsizlik...
Problemlərdən biri insanların ən həssas olduğu ərazilərdə zəif əlaqə və mobil istifadənin olmamasıdır. Digər tərəfdən, məlumatsızlıq da problemdir. Ölkədə bir çox insan ildırımın nə qədər təhlükəli ola biləcəyini dərk etmir; Dünyanın hər yerində çox az insan ildırım vuracağını gözləyir.

Abdullahın öldüyü gün yanında olan fermer Ripon Hossen ildırım düşənə qədər bu fəlakətin yaxından necə görünəcəyini heç təsəvvür etməmişdi. O, qorxulu anlarını belə xatırlayır:

Çox yüksək səs-küy vardı və sonra çoxlu sayrışan işıqlar gördüm. Sanki üzərimizə od diski düşmüşdü. Mən böyük bir elektrik cərəyanı hiss etdim və yerə yıxıldım. Bir müddət sonra gözümü açdım və Abdullanın öldüyünü gördüm.

Ripon sağ qaldığına inana bilmir; Açıq işdən qorxsa da, bu kasıb kənd təsərrüfatı rayonunda onun yeganə gəlir mənbəyi əkinçilikdir.

Aysun / Demedia.az