Günəş tutulmaları gələcəkdə bu cür qeyd olunacaq - Tarix kitablarında...

Tam günəş tutulmaları ən azı 5000 ildir ki, bəşəriyyəti valeh edir. Ancaq təqribən 600 milyon il sonra yaşayacaq nəvələrimiz üçün bu fenomen yalnız kitablarda oxuduqları mücərrəd bir anlayış olaraq qalacaq.

Demedia.az xəbər verir ki, məlum olduğu kimi, təxminən hər 18 aydan bir Ay Günəşi tamamilə bloklayır və haradasa tam Günəş tutulması baş verir. Məsələn, belə bir tutulmanın aprel ayında yenidən baş verəcəyi gözlənilir.

Digər tərəfdən, ABŞ Milli Kosmos və Aviasiya Administrasiyasının (NASA) mütəxəssislərinin fikrincə, Ay hər il Yerdən 3,8 santimetr uzaqlaşır. (Alimlər bu fərqliliyin sürətini dırnaqlarımızın böyümə sürəti ilə müqayisə edirlər.)

Ayın Yerdən orta məsafəsinin 23.000 kilometrə çatdığı nöqtədən tam Günəş tutulmalarını görə bilməyəcəyik, çünki Ay Yerdən baxıldığında Günəşi tamamilə bağlaya bilməyəcək qədər kiçik olacaq.

NASA-nın Ay ekspertlərindən biri Noah Petro, "İldə 3,8 santimetr bir çox insanlar üçün əhəmiyyətli olmaya bilər, lakin bunun minlərlə, hətta milyonlarla il davam etdiyini nəzərə alsaq, bu, çox uzaqdadır" dedi.

Günəş tutulmasını mümkün edən sehrli rəqəm: 400
Tam günəş tutulmaları səmanın möcüzəsi kimi təsvir edilir. Günəşin diametri Ayın diametrindən 400 dəfə böyükdür. Eynilə, Günəşin Yerə olan məsafəsi Ayın Yerə olan məsafəsindən 400 dəfə böyükdür. Yerdən baxanda Ayın ölçüsü Günəşin ölçüsünə bərabərdir, ona görə də tam tutulma baş verə bilər. Ancaq Ay Yerdən uzaqlaşdıqca gözümüzə kiçik göründüyü üçün tutulma ehtimalı azalır.

Petro, Ayın Yerdən uzaqlaşma sürətinin bu sürətlə davam edəcəyini fərz etsək (ki bu olduqca böyük bir fərziyyədir), 23.000 kilometrlik məsafənin təxminən 600 milyon il ərzində qət ediləcəyini bildirdi. Ancaq bu dövrdə Günəşin daha da böyüməsi gözlənildiyi üçün tam günəş tutulmaları ilə vidalaşacağımız tarix bir az əvvəl ola bilər.

Elm adamları, Apollon missiyaları tərəfindən Ayın səthində qalan əks etdirici panellərlə təcrübələr sayəsində Ayın geriləmə hərəkətini fərq etdilər. 50 ildən artıqdır ki, alimlər Aya işıq şüaları göndərib və bu şüaların Yerə qayıtma vaxtını qeydə alıblar. Belə nəticəyə gəlindi ki, Ay lazerin səyahətindən daha da uzaqlaşır, ildən-ilə uzanır.

Yer Ayı özündən uzaqlaşdırır
Belə çıxır ki, Ayı uzaqlaşdıran Yerin itələyici qüvvəsidir.

Dallas Universitetinin fiziki Richard Olenick, Yerin fırlanması, Ayın orbiti və Ayın fırlanmasının bir-biri ilə əlaqəli olduğunu və Yer-Ay sisteminin bucaq impulsunu yaratdığını bildirdi. Yer və Ay kimi nisbətən təcrid olunmuş sistemlərdə bucaq momentumu sabit qalır. Başqa sözlə desək, Yerin fırlanması dəyişərsə, Ayın orbiti də dəyişir.

Ayın cazibə qüvvəsi səbəbindən Yerin fırlanma sürəti hər əsrdə 1,4 millisaniyə azalır ki, bu fərq o qədər kiçikdir ki, biz bunu hiss edə bilmirik. Çünki Ay planetimizdəki okeanlarda cazibə qüvvəsi yaradır və gelgitlər yaradır. Gelgit effektləri də Yeri ağırlaşdırır və fırlanma sürətini azaldır.

Olenick, Yerin fırlanma sürətinin yavaşlamasına cavab olaraq, Ayın orbitinin böyüdüyünü bildirdi. Eyni zamanda Yerə düşən Ayın kölgəsi də kiçilir.

Petro dedi: "Tələbələr Ayı bir az fərqli şəkildə çəkdiyindən, Aya çatan enerjinin təzahür etmə yollarından biri də yavaşlamadır".

“Heç kim bir səhər oyanıb deməz ki, burada nə olub? deməyəcək"
Ay yəqin ki, ilk yarandığı gündən bəri Yerdən uzaqlaşır. Bir çox elm adamı tərəfindən qəbul edilən nəzəriyyəyə görə, Ay təxminən 4,5 milyard il əvvəl Mars böyüklüyündə bir cismin gənc Yerə çırpılması nəticəsində buraxılan dağıntılardan əmələ gəlib.

Petro, alimlərin hazırladığı modellərə görə, Ayın ilkin mövqeyinin Yerdən 24 min kilometr uzaqlıqda olduğunu bildirib. O andan etibarən Ay tədricən planetimizdən uzaqlaşdı. Bununla belə, Yerdəki hadisələr və cazibə qüvvəsinin dəyişməsi səbəbindən divergensiya sürətində dalğalanmalar müşahidə edildi.

"Çox yavaş-yavaş fikir ayrılığı var. Heç kim bir səhər oyanıb "Ah, burada nə olub?" Demir", - Petro deyib. "Deməyəcək" dedi.

İnsanlar 600 milyon ildən sonra Yer kürəsində yaşamağa davam etsələr, onların "od halqası" adlanan günəş tutulmalarını müşahidə edəcəklərini söyləmək olar. Üstəlik, gecə səmasında görünən Ay indikindən daha aşağı olacaq.

Petro, Ay uzaqlaşdıqca günün uzunluğunun da dəyişəcəyini bildirdi. Olenick həmçinin Ayın Yerdən qəbul edilən hərəkət sürətinin azalacağını, yəni Ayın fazalarının daha uzun sürəcəyini bildirib. Ayın cazibə qüvvəsi azalacağından, gelgit amplitudası da aşağı olacaq.

Aysun / Demedia.az