Böyük burunların səbəbi məlum oldu: Neandertallar

Tədqiqatçılar insanlarda olan genin daha uzun burunla əlaqəli olduğunu müəyyən ediblər.

Demedia.az xəbər verir ki, bu geni xüsusi edən, onun müasir insanlarla yaxın qohumluq əlaqəsi olan nəsli kəsilmiş hominidlər qrupu olan Neandertallardan miras alınmasıdır.

Neandertallar (Homo Neanderthalensis) təxminən 40 min il əvvəl nəsli kəsildi və onları nəsli kəsilən son hominin növü etdi. Ancaq müəyyən mənada onlar hələ də var, çünki bu gün insanların çoxu Neandertal DNT-ni daşıyır. Homo sapiens (yəni biz) və neandertallar arasında çoxsaylı hibridləşmələr onların növlərinin bizimkilər tərəfindən sıxışdırılması ilə nəticələnmiş ola bilər.

Uzun illər kobud və ağılsız kimi stereotiplərə məruz qalan neandertallar əslində son dərəcə sosial və ağıllı idilər. Fiziki cəhətdən müasir insanlardan daha qısaboylu, geniş sinələri və çıxmış qaşları var idi. Onların geniş, uzun burun kanalları da var idi və tədqiqatçıların fikrincə, bu gün bir çox insanın burnunun formasına səbəb olmuşdur.

Müxtəlif millətlərin genetikasını araşdıran hərtərəfli araşdırma
Communications Biology-də dərc olunan yeni araşdırmalarında müxtəlif ekspertlərdən ibarət qrup qarışıq Latın Amerikası, Avropa, Yerli Amerika və Afrika əcdadlarından olan 6000 müasir insanın genetik məlumatlarını araşdırıb. Tədqiqatçılar daha sonra onların genetik tapıntılarını fərdlərin üz cizgilərinin, xüsusən də burunlarının ölçüləri ilə müqayisə etdilər.

Genetik Andres Ruiz-Linares, "İnsan müxtəlifliyinə dair bu günə qədər aparılan əksər genetik tədqiqatlar avropalıların genlərinə baxıb, lakin tədqiqatımızda iştirak edənlərin müxtəlif nümunəsi genetik tədqiqat nəticələrinin əhatə dairəsini genişləndirir və bizə bütün insanların genetikasını daha yaxşı başa düşməyə kömək edir". bəyanatında deyilir.

Uzun müddətdir ki, burnumuzun formasının təbii seçmə yolu ilə müəyyən edildiyi fərz edilirdi.
Komandanın bəzi insanlarda uzun burunlardan məsul olduğunu düşündüyü genə Aktivləşdirici Transkripsiya Faktoru 3 (ATF3) deyilir. Bu genin insan üzünün inkişafında birbaşa iştirak etdiyi bilinmir. Bununla belə, araşdırmada bildirilir ki, 2007-ci ildə fərqli bir komanda ATF3-də mutasiyaların "orta üzdə dəyişikliklərə səbəb olduğu bilinən başqa bir transkripsiya faktoru olan FOXL2 ilə tənzimləndiyini" aşkar edib.

Bu əlaqədən əlavə, tədqiqatçılar həmçinin ATF3 ətrafında meydana gələn kiçik genetik kod hissələrinin (yəni, tək nukleotid polimorfizmləri/SNP) baş və üzün inkişafı zamanı aktiv olan DNT hissələrinin ətrafında olduğunu aşkar etdilər.

Bu işin böyük hissəsinə paleogenetikaya verdiyi töhfələrə görə 2022-ci ildə Nobel mükafatına layiq görüləcək Svante Päabo rəhbərlik edirdi.

Uzun burun geni bizə uyğunlaşma və təbii seçimdə fayda verdi
Neandertal genomu on ildən çox əvvəl ardıcıllıqla tərtib edilib ki, bu da elm adamlarına bu yaxın qohumları nəyin yaratdığını və daha çox bizi nəyin insan etdiyini daha yaxşı anlamağa imkan verib.

Fudan Universitetinin genetiki və tədqiqatın aparıcı müəllifi Qing Li açıqlamasında deyib: “Burunlarımızın formasının təbii seçmə ilə müəyyən olunduğu çoxdan proqnozlaşdırılıb. "Burunlarımız nəfəs aldığımız havanın temperaturunu və rütubətini tənzimləməyə kömək edə bildiyi üçün, müxtəlif formalı burunlar əcdadlarımızın yaşadığı müxtəlif iqlimlərə daha uyğun ola bilər" dedi.

"Burada müəyyən etdiyimiz gen, əcdadlarımız Afrikadan çıxdıqları üçün insanların daha soyuq iqlimlərə uyğunlaşmasına kömək etmək üçün Neandertallardan miras alınmış ola bilər", - Li əlavə edib.

Neandertalların fizioloji xüsusiyyətlərinə geniş burun dəlikləri olan geniş və uzun bir burun daxildir. Proceedings of the Royal Society B jurnalında 2018-ci ildə dərc edilən nəzəriyyəyə görə, Neandertal burnunun ölçüsü soyuq və quru iqlimlərdə dərin nəfəs almağa kömək edib.

İstər əlavə hava almaq, istərsə də havanı ağciyərlərə çatana qədər qızdırmaq və nəmləndirmək üçün olsun, Neandertal bədəni dözümlülük üçün yaradılıb. Aradan 40 min il keçsə də, bizim genofondumuzda itirilmiş qohumlarımızın mirası yaşayır.

Aysun / Demedia.az